در صحیح مسلم از طریق ابوهریره رضی الله عنه روایت است که میگوید: رسول خدا صلى الله عليه وسلم فرمودند: «ای مردم، الله متعال پاک است و جز پاک را قبول نمیکند؛ و الله متعال به مومنان همان دستوری را داده که به پیامبران داده است؛ چنانکه فرموده است: (يَٰٓأَيُّهَا ٱلرُّسُلُ كُلُواْ مِنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَٱعۡمَلُواْ صَٰلِحًاۖ إِنِّي بِمَا تَعۡمَلُونَ عَلِيمٞ) [المؤمنون: ۵۱] و میفرماید: (يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡ وَٱشۡكُرُواْ لِلَّهِ إِن كُنتُمۡ إِيَّاهُ تَعۡبُدُونَ) [البقرة: ۱۷۲]
سپس بیان نمود که: مردی سفر طولانی میکند و غبارآلود میشود، دستانش را به سوی آسمان بلند میکند و میگوید: یا رب، یا رب؛ درحالیکه خوراک او حرام است و نوشیدنیاش حرام است و پوشاک و تغذیهی او از راه حرام است؛ چگونه با این وضعیت دعا و خواستهاش اجابت میشود؟!».
بهترین معانی...
پس پروردگار ما از همهی نقص و عیبها پاک است؛ و منزه از همهی آفتها و بدیها؛ چون کمال و جلال او از هر جهت است.
و پروردگار ما از هر وصفی که عاری از کمال یا خالی از ثنا و ستایش نیکو باشد، در هر حال پاک و منزه است.
پروردگار ما، ذاتا پاک است؛ کاملترین ذات است و موصوف به برترین و کاملترین صفات.
و در اسامی خود پاک و طیب است؛ چون از بهترین معانی و شریفترین و والاترین دلالتها خبر میدهد.
و در افعالش پاک و طیب است؛ چون در نهایت حق و درستی است؛ چنانکه جز کاری که اکمل و احسن و اطیب باشد، انجام نمیدهد.
و در اقوالش پاک و طیب است؛ چنانکه در اخبار صادق است و در اوامر و منهیات عادل.
الله جل جلاله در احکام قدریاش پاک و طیب است و از شر و بدی پاک و منزه میباشد. «و شر و بدی به سوی تو راه ندارد». [به روایت مسلم].
و در احکام شرعیاش پاک و طیب است؛ چون احکام او در بر دارندهٔ مصلحت بندگان است.
و در احکام جزائیاش پاک و طیب است؛ چون با عدل و قسط و فضل خود در دنیا و آخرت حکم میکند.
و الله جل جلاله بهشت را برای مومنان، پاک و طیب در نظر گرفته است؛ و آن را خوشبو قرار داده است: (وَيُدۡخِلُهُمُ ٱلۡجَنَّةَ عَرَّفَهَا لَهُمۡ) [محمد: ۶]
و از آنجا که الله جل جلاله مطلقا پاک و طیب است، از اعمال و اقوال، فقط آنهایی را قبول میکند که موصوف به پاکی باشند. (إِلَيۡهِ يَصۡعَدُ ٱلۡكَلِمُ ٱلطَّيِّبُ وَٱلۡعَمَلُ ٱلصَّٰلِحُ يَرۡفَعُهُۥۚ) «سخن پاک به سوی او بالا برده میشود و کار شایسته آن [گفتار] را بالا میبرد». [فاطر: ۱۰] (يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا كَسَبۡتُمۡ) [البقرة: ۲۶۷]
و در روایت بخاری آمده است که رسول خدا صلى الله عليه وسلم فرمودند: «هرکس به اندازهی خرمایی از کسب پاک و حلال صدقه دهد - و الله متعال جز پاک و طیب را قبول نمیکند - الله متعال آن را با دست راستش میپذیرد؛ سپس آن را برای صاحبش پرورش میدهد، چنانکه یکی از شما کره اسبش را میپروراند تا اینکه [آن دانهی خرما] مثل کوهی میشود».
مومن سراسر پاکی است؛ دل و زبان و بدنش پاک است؛ چون ایمان در قلبش جای دارد و ذکر و یاد الله بر زبانش ظاهر میشود و اعمال صالح که ثمرهی ایمان است، خود را در اعضای بدنش نشان میدهد؛ و بر این اساس است که الله متعال برای پاکان، اشتقاقی از یکی از اسامی نیکوی خود و وصفی از اوصاف خود را در نظر گرفته است؛ چنانکه میفرماید: (وَٱلطَّيِّبَٰتُ لِلطَّيِّبِينَ وَٱلطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَٰتِۚ) [النور: ۲۶]
و اولیا و دوستان پاک و طیب خود را هدایت نموده است: (وَهُدُوٓاْ إِلَى ٱلطَّيِّبِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ وَهُدُوٓاْ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡحَمِيدِ) «و [در دنیا] به سوی گفتار پاک هدایت میشوند و به راه ستوده [اسلام] راهنمایی میگردند».
[الحج: ۲۴]
بنابراین مومن پاک و طیب است و خوش اخلاق؛ و از سفاهت و بیخردی سفیهان تاثیر نمیپذیرد؛ و به سبب بخل بخیلان، کرم و بزرگواری خود را ترک نمیکند؛ خیانت دوستان را با وفا پاسخ میدهد؛ به هنگام دیدن بدی، حیا میکند؛ و زمانی که مردم دست خود را بستهاند، دست بخشش دراز میکند؛ بردبار است و رفتار جاهلان او را خوار و خفیف نمیکند؛ زمانی که خائنان زیاد هستند، امانتدار است؛ و زمانی که خیرخواهان اندک هستند، ناصح و خیرخواه است؛ و زمانی دروغگویان زیاد هستند، او صادق است؛ اصل اساسی در مورد مومن: خوش اخلاقی و حال نیکو است؛ مانند درخت خرما.
كن كالنخيل عن الأحقاد مرتفعًا = در برابر کینهها همانند درخت خرما سر به فلک کشیده باش يرمى بصخر فيلقي أطيب الثمر = با سنگ او را میزنند و بهترین و پاکترین میوه را میاندازد.
و بر این اساس چون مومن در این دنیا به پاکی زندگی کند، الله متعال با وارد کردن وی به سرای پاکان، او را گرامی میدارد: (سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمُ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ) «سلام بر شما، به [پاداش] آنچه میکردید به بهشت درآیید». [النحل: ۳۲]
(وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَا وَمَسَٰكِنَ طَيِّبَةٗ فِي جَنَّٰتِ عَدۡنٖۚ وَرِضۡوَٰنٞ مِّنَ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ). «الله به مردان و زنان مؤمن، باغهایی [از بهشت] وعده داده است که جویبارها از زیر [درختان] آن جاری است؛ جاودانه در آن خواهند ماند؛ و [نیز] خانههای پاکیزهای در بهشتهای جاودان [به آنان وعده داده است]؛ و رضایت الله [از همهی اینها] برتر است. این همان [رستگاری و] کامیابیِ بزرگ است». [التوبة: ۷۲]
بارالها، ما را از بندگان پاک خود قرار بده که به آنها گفته میشود: (ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ لَا خَوۡفٌ عَلَيۡكُمۡ وَلَآ أَنتُمۡ تَحۡزَنُونَ) «به بهشت درآیید [که در آن] نه ترسی بر شماست و نه اندوهگین میشوید». [الأعراف: ۴۹] پروردگارا، از تو علمی سودمند و رزقی پاک و عملی صالح خواهانیم.