۸۳
در صحیحین آمده است که: شروط صلح حدیبیه بر اصحاب رسول خدا صلی الله علیه وسلم گران آمد...
عمر بن خطاب رضی الله عنه میگوید: نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم رفتم و گفتم: آیا شما پیامبر خدا نیستید؟ فرمود: «بله هستم». گفتم: آیا ما بر حق نیستیم و دشمن ما بر باطل نیستند؟ فرمود: «بلکه چنین است». گفتم: پس چرا باید ذلت در دینمان را بپذیریم؟
پس رسول الله صلی الله علیه وسلم سه بار فرمود: «من رسول خدا هستم و او را نافرمانی نکردم و او یار و یاور من است». [این لفظ بخاری است].
تَعَالَيْتَ يَا مَنْ تَجْعَلُ الحَقَّ يَغْلِبُ ... وَيَهْزِمُ شَرًّا قَدْ تَمَادَى يُخَرِّبُ = والا و بلندمرتبه هستی ای کسی که حق را غالب قرار دادی و شر و بدی را شکست میدهی که همواره خرابکاری میکند.
فَأَنْتَ الَّذِي تُعْطِي الحُقُوْقَ لِأَهْلِهَا ... فَنَصْرُكَ أَقْوَى مَا يَكُوْنُ وَأَقْرَبُ = تو هستی که حقوق را به اهلش میدهی؛ پس یاری تو قویترین و بهترین یاری است.
الله متعال در مورد ذات بلندمرتبهاش میفرماید: (فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ ۚ نِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ) «بدانید که الله [دوست و] کارسازِ شماست. چه نیکو کارساز و چه نیک یاوری است». [الأنفال: ۴۰]
پس پروردگار ما کسی است که پیامبران و اولیایش را بر دشمنان آنها در دنیا و روزی که شاهدان شهادت میدهند، یاری میکند؛ چنانکه میفرماید: (إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ) «بیگمان، ما پیامبران خویش و اهل ایمان را در زندگى دنیا و روزى كه گواهان [به شهادت] برمیخیزند، یارى مىكنیم». [غافر: ۵۱]
پروردگار ما مستضعفان را یاری میکند و سایهی ظلم را از سر مظلومان کوتاه مینماید ولو اینکه این مظلومان کافر باشند، یار و یاوری جز الله ندارند.
پروردگار ما مومنان را بر دشمنانشان یاری میکند؛ چه این دشمنان خارجی باشند مانند کافران و ظالمان یا داخلی باشند مانند نفس و شیطان؛ و این دو برای مومن خطرناکتر و زیانبارتر از دشمن خارجی هستند؛ (وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ) «کسانی که در راه [خشنودیِ] ما میکوشند، قطعاً آنان را به راههای خویش هدایت میکنیم و بیتردید، الله با نیکوکاران است». [العنكبوت: ۶۹]
و چون یاری الله نازل شود، کسی را یارای غالب شدن بر کسی نیست که خداوند او را یاری میکند و کسی را توان یاری دادن کسی نیست که خداوند او را خوار و زبون میکند؛ (إِن يَنصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ) «اگر الله شما را یاری کند، هیچ کس بر شما پیروز نخواهد شد». [آل عمران: ۱۶۰]
الله متعال انواع یاری و نصرت خود نسبت به بندگان مومن را از جایی به آنان میرساند که گمان نمیکنند؛ بنابراین نه قابل محاسبه هستند و نه حد و حصری دارند و نه کسی را یارای مانع شدن آنهاست:
چنانکه گاهی در قالب تایید ملائکه است؛ همانطور که الله متعال پیامبر صلی الله علیه وسلم و اصحابش را در بدر، به وسیلهی ملائکه یاری نمود؛ یا گاهی به وسیلهی باد؛ چنانکه در مورد عاد و احزاب اینگونه بود؛ یا با فرستادن پرندگان ابابیل، چنانکه در مورد اصحاب فیل رخ داد؛ و یا با فریادی سهمگین، چنانکه در مورد ثمود روی داد؛ یا با خسف و فرورفتگی در زمین، چنانکه برای قارون اتفاق افتاد؛ یا با سنگباران، چنانکه در مورد قوم لوط صورت گرفت؛ یا با طوفان، چنانکه در مورد قوم نوح روی داد.
سربازان خداوند را حد و حصری نیست؛ و الله بر امر خود غالب است و او بر هر کاری تواناست.
و جلوههای پیروزی، گاهی با پیروزی بر دشمنان و غلبهی بر آنان است، مانند پیروزی داود و سلیمان علیهما السلام و پیامبرمان محمد صلی الله علیه وسلم.
و گاهی در قالب انتقام از تکذیبکنندگان در حیات پیامبران است؛ مانند آنچه برای قوم نوح و قوم لوط اتفاق افتاد و نیز مانند هلاکت فرعون و دیگران. یا این انتقام بعد از مرگ آن پیامبران است، مانند مسلط شدن بختنصر بر قاتلان یحیی علیه السلام و مسلط شدن رومیان بر کسانی که خواهان قتل عیسی علیه السلام بودند.
الله عزوجل میفرماید: (إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ) «بیگمان، ما پیامبران خویش و اهل ایمان را در زندگى دنیا و روزى كه گواهان [به شهادت] برمیخیزند، یارى مىكنیم». [آل عمران: ۱۶۰]
سدی میگوید: «پیامبران و مومنان در دنیا کشته میشدند، در حالی که یاری شده بودند؛ با این توضیح که: آن مردمی که چنین رفتاری را در حق پیامبران و مومنان مرتکب میشدند، از بین نمیرفتند تا اینکه الله گروهی را میفرستاد که به خاطر کسانی که توسط آنان کشته شدند، بر آنان پیروز میشدند و غلبه مییافتند [و انتقام کشته شدگان را از آنها میگرفتند]؛ و به این ترتیب اشکال وارده در مورد این آیه برطرف میشود».
اما اشکال دیگری که برخی از مردم مطرح میکنند، نسبت به این آیه است که میفرماید: (وَلَن يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا) «و الله هرگز برای کافران راهی [برای تسلط] بر مؤمنان قرار نداده است». [نساء: ۱۴۱]
که نسبت به آخرت اشکالی در آن وجود ندارد.
اما در دنیا، چنانکه ابن قیم میگوید، پاسخش این است که: «چون ایمان ضعیف شود، راههایی برای نفوذ دشمنانشان بر آنان، متناسب با نقص در ایمانشان ایجاد میشود».
پس مومن با عزت و غالب و مورد تایید و یاری خداوند است؛ (إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ) «بیگمان، ما پیامبران خویش و اهل ایمان را در زندگى دنیا و روزى كه گواهان [به شهادت] برمیخیزند، یارى مىكنیم». [غافر: ۵۱]
و اینکه مسلمان در این دوران شاهد تسلط کفار است، به سبب افزایش و کاهشی است که مسلمانان در دینشان به وجود آوردهاند؛ و چون توبه کنند، ایمانشان کامل شده و یاری خداوند را با خود خواهند داشت؛ (وَعْدَ اللَّهِ ۖ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ) «[این پیروزی] وعدۀ الله است [و] الله هرگز از وعدۀ خود تخلف نمیکند». [الروم: ۶]
و بهای نصر و یاری خداوند، ایمان و آمادگی و صبر است؛ چون الله متعال میفرماید: (وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ) «و یاریدادن مؤمنان [حقی] بر عهدۀ ما است». [الروم: ۴۷] و میفرماید: (وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ) «و [ای مؤمنان،] هر چه در توان دارید، بسیج كنید». [الأنفال: ۶۰] و میفرماید: (وَإِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا) «و اگر [بر تقدیر الهی] صبر و پرهیزگاری نمایید، نیرنگشان هیچ زیانی به شما نمیرساند». [آل عمران: ۱۲۰] و از رسول خدا صلی الله علیه وسلم روایت است که فرمودند: «پیروزی [و موفقیت] به همراه صبر است». [حدیث صحیح. به روایت احمد در مسند].
و اینگونه است که یاری و پیروزی از جانب خداوند نصیر نازل میشود؛ چون الله متعال میفرماید: (وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِندِ اللَّهِ) «و پیروزی جز از جانب الله نیست». [آل عمران: ۱۲۶] و میفرماید: (إِن يَنصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ) «اگر الله شما را یاری کند، هیچ کس بر شما پیروز نخواهد شد». [آل عمران: ۱۶۰]
و چون الله متعال با تو باشد، چه کسی میتواند علیه تو باشد؟
و چون الله متعال علیه تو باشد، چه کسی میتواند با تو باشد؟
و هرکس به الله متعال پناه ببرد، الله متعال او را کفایت نموده و شان و منزلت او را بالا میبرد: (وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ ۖ فَنِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ) «و به الله پناه ببرید [و بر او توکل کنید] که او [دوست و] کارسازِ شماست؛ و چه نیکو کارساز و چه نیک یاوری است». [الحج: ۷۸]
از سوی دیگر مومن، مومن را دوست دارد و در غیاب وی او را یاری میکند؛ هرچند از نگاه زمانی و مکانی از هم دور باشند.
بارالها، ای نصیر، ما را بر قوم کافران یاری فرما.