۵۸
سَمِعْنَا حَدِيثًا كَقَطْرِ النَّدَى ... فَجَدَّدَ فِي النَّفْسِ مَا جَدَّدَا = سخنی همچون قطرهی شبنم شنیدیم که به جان ما روح تازهای دمید.
فَأَضْحَى لِآمَالِنَا مُنْعِشًا ... وَأَمْسَى لِآلَامِنَا مُرقِدَا = پس به امید و آرزوهایمان امید دوبارهای بخشید و به دردها و رنجهای ما پایان داد.
عطا میگوید: «طاووس رحمه الله نزد من آمد و به من گفت: ای عطا، مبادا نیازهای خود را نزد کسی ببری که درش را به روی تو میبندد؛ حاجات خود را از کسی بخواه که درِ درگاه او تا روز قیامت بهرویت باز است؛ او که از تو خواسته است تا او را بخوانی و به تو وعدهی اجابت داده است».
(فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ ۚ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُّجِيبٌ) «پس از او آمرزش بطلبید سپس به سویش بازگردید [و توبه کنید]. بیتردید، پروردگارم نزدیک [و] اجابتگر است». [هود: ۶۱]
پس پروردگار ما مجیب است؛ کسی که خواستهی درخواستکنندهاش را به او میدهد و دعای درخواستکنندگان را اجابت میکند؛ و به درماندگان کمک میکند و وحشت آنان را که ترسیدند به امنیت تبدیل میکند؛ حتی کسانی را که به او کفر ورزیدند و برای لحظهای هم او را نشناختند، اجابت میکند؛ ندایشان را اجابت میکند و از روی کرمی که دارد، ضرر و زیان آنان را برطرف میکند، شاید ایمان بیاورند.
اما بسیاری از مردم فضل خداوندی را فراموش میکنند و رفتار زیبای الهی را انکار میکنند و به نیکیهای او کفر میورزند؛ الله متعال میفرماید: (فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ) «وقتی [مشرکان] در کشتی سوار میشوند، الله را با اخلاص میخوانند؛ اما چون آنان را به خشکی میرسانَد و [از خطرِ غرقشدن] میرهانَد، آنگاه [باز هم] شرک میورزند». [العنكبوت: ۶۵]
چون درها به روی مردم بسته شوند و زمین با همهی وسعتش بر آنان تنگ گردد و اندوهشان شدت بگیرد و سختیها و ناگواریهایشان بزرگ شوند و در میان مخلوقات پناهی نیابند، بنا بر فطرت نهادینه شده در آنان، به الله متعال پناه میبرند و به آستان او روی میآورند: (ثُمَّ إِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فَإِلَيْهِ تَجْأَرُونَ) «به علاوه، وقتی گزندی به شما میرسد، به پیشگاه او ناله و زاری میکنید». [النحل: ۵۳]
الله متعال از کرم و سخاوت و احسانی که دارد، دوست دارد که در هر شرایط خوب و بدی از او درخواست شود؛ و هرکس الله متعال را در آسودگی و آسایش بشناسد، الله متعال به هنگام سختی او را میشناسد؛ رسول خدا صلی الله علیه وسلم در حدیث صحیحی فرمودند: «هرکس دوست دارد که الله متعال در سختیها و به هنگام اندوه دعای او را اجابت کند، باید در هنگام آسودگی و آسایش زیاد دعا کند». [حدیث صحیح. به روایت ترمذی].
از امام احمد بن حنبل سوال شد که: چقدر میان ما و عرش خداوند رحمان فاصله است؟ فرمود: «دعایی صادقانه برخاسته از قلبی صادق».
بندهی مومن از موانع اجابت به هنگام دعا دوری میکند، از جمله:
۱- روی نیاوردن صادقانه به الله متعال.
۲- قاطع نبودن در درخواست و پافشاری نکردن در دعا.
۳- درود نفرستادن بر رسول خدا صلی الله علیه وسلم
۴- عجله کردن در اجابت.
۵- استفاده از خوراکی و نوشیدنی و پوشیدنی حرام.
۶- ترک امر به معروف و نهی از منکر.
و در سنت نبوی اوقات و احوالی ذکر شدهاند که امید است در این موارد دعا قبول شود؛ از جمله:
۱- دعا بین اذان و اقامه.
۲- در دل آخر شب.
۳- در حال سجده.
۴- ساعت اجابت در روز جمعه.
۵- در حال سفر.
۶- دعای مظلوم.
۷- دعای پدر برای فرزند.
و این باب وسیع است؛ اما آنگاه که دستانت را بلند کردهای، به یاد داشته باش که این از فضل پروردگارت بر تو است که میخواهد به تو ببخشد؛ پس حسن ظن داشته باش و قاطعانه درخواست کن که الله متعال میفرماید: (ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ) «مرا به دعا بخوانید، تا [دعای] شما را اجابت کنم». [غافر: ۶۰]
علی بن ابی طالب رضی الله عنه میگوید: «لشکرهای بلا و مصیبت را با دعا از خود دور کنید».
و انس بن مالک رضی الله عنه میگوید: «از دعا کردن ناتوان نشوید؛ چون با دعا کردن احدی هلاک نمیشود».
ابن حجر رحمه الله میگوید: «هر دعاکنندهای اجابت میشود، اما اجابتها متنوع هستند؛ گاهی اجابت دقیقا عین همانی است که دعا شده و گاهی به مانند آن».
بِكَ أَسْتَجِيرُ ومَنْ يُجِيرُ سِوَاكَا ... فَأَجِرْ ضَعِيفًا يَحْتَمِي بِحِمَاكَا ... إِنِّي ضَعِيفٌ أَسْتَعِينُ عَلَى قُوَى ... ذَنْبِي وَمَعْصِيَتي بِبَعْضِ قُوَاكَا ... أَذْنَبْتُ يَا رَبِّي وَآذَتْنِي ذُنُوْبٌ ... مَا لَهَا مِنْ غَافِرِ إِلَّاكَا = به تو پناه میآورم و چه پناهی جز تو وجود دارد؛ پس پناه بده ضعیف را که نیازمند حمایت توست. من ضعیفم و در برابر گناهانم از قوت و قدرت تو یاری میخواهم. پروردگارم، گناه کردم و گناهانی مرا اذیت کردهاند که بخشندهای جز تو ندارند.
أَدْعُوْكَ يَا رَبِّي لَتَغْفِرَ حَوْبَتِي ... وَتُعِينَنِي وَتُمَدَّنِي بِهُدَاكَا ... فَاقْبَلْ دُعَائِي وَاسْتَجِبْ لِرَجَاوَتِي ... مَا خَابَ يَوْمًا مَنْ دَعا وَرَجَاكَا = پروردگارم، تو را میخوانم تا گناهم را ببخشی و مرا با هدایت خود یاری کنی. پس دعایم را بپذیر و امیدم را اجابت کن، هرگز کسی که دعا کرده و به تو امیدوار بوده، زیان نکرده است.
ابن قیم رحمه الله میگوید: «برای بنده زشت است که درخواستی از بنده داشته باشد درحالیکه نزد مولایش هر چه بخواهد مییابد».
بارالها، ای مجیب، دعای ما را اجابت کن و بر ضعف ما رحم کن و ما و پدران و مادران ما را از آتش دوزخ نجات بده.