۴۷
در صحیحین روایت شده که: عامر بن طفیل و اربد بن قیس برای رسول خدا صلی الله علیه وسلم نقشه کشیدند و برای قتل او برنامهریزی کردند که رسول خدا صلی الله علیه وسلم علیه آنان دعا نمود و در نتیجه:
عامر بن طفیل دچار غدهای در محل گردنش شد؛ وی در خانهی زنی از بنی سلول بود که بر اسبش سوار شد و نیزهاش را به دست گرفت و با اسبش تاخت، درحالی که میگفت: غدهای همچون غدهی شتر و مرگ در خانهی زنی از سلول؛ و این وضعیت وی بود تا اینکه مرده از اسبش افتاد.
اما اربد بن قیس؛ به همراه شتری که قصد فروشش را داشت خارج شد که الله متعال بر او و شترش صاعقهای نازل کرد و آنها را سوزاند. بهراستی چه کسی رسول خدا را حفظ نمود؟! او الله حافظ است.
او که در کتابش میفرماید: (فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا ۖ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ) «الله بهترین حافظ است و او مهربانترینِ مهربانان است». [يوسف: ۶۴]
پروردگار ما آسمان و زمین و هرآنچه را که در بین آنهاست، حفظ میکند؛ و بقای آن دو وابسته به قدرت اوست؛ و به این ترتیب نه از بین میروند و نه از هم میپاشند؛ و نه حفظ آنها او را ناتوان و درمانده میکند؛ و این به سبب کمال قدرت و قوت اوست؛ آیا نشنیدید که میفرماید: (إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَن تَزُولَا ۚ وَلَئِن زَالَتَا إِنْ أَمْسَكَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِّن بَعْدِهِ) «به راستی، الله است که آسمانها و زمین را نگه مىدارد تا [از مسیر و مدارِ خود] منحرف نشوند؛ و اگر انحراف یابند، پس از او كسی آنها را نگه نمیدارد». [فاطر: ۴۱]
پروردگار ما آنچه بندگان از خیر و شر، از کوچک و بزرگ در نهان و آشکار انجام میدهند، حفظ و ثبت میکند؛ اقوالشان را ثبت نموده و نیتهایشان را میداند؛ و هیچ چیزی از او پنهان نمیماند. (وَعِندَنَا كِتَابٌ حَفِيظٌ) «و كتابى نگاهبان در اختیار داریم». [ق: ۴]
او کسی است که بندهاش را از مهالک و هنگامههای نابودی و شرایط سخت و مرگ ناگوار حفظ میکند؛ حافظان و نگهبانانی از ملائکه برای او قرار داده است که او به فرمان الله از او حفاظت میکنند: (لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ) «برای او (انسان) فرشتگانی است که همواره از پیش رو و از پشت سرش، او را به فرمان الله حفاظت میکنند». [الرعد: ۱۱]
حفاظت عام؛ و آن عبارت است از حفاظت الله متعال از همهی مخلوقات؛ به این صورت که مصالحشان را برای آنان میسر میگرداند؛ الله متعال میفرماید: ﴿إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٍ حَفِيظٞ﴾ [هود: ۵۷] «بیتردید، پروردگارم بر همه چیز نگهبان است».
و حفاظت خاص؛ که بهترین نوع حفاظت بوده و عبارت است از: حفاظت اولیا و دوستانش در مصالح دنیویشان و در جسم و جان و فرزندان و اموالشان؛ چنانکه فرشتگانی را برای آنان در نظر گرفته که از آنها حفاظت میکنند؛ و دینشان را از شبهات و شهوات و از دشمنان شیطانی آنان از جنس انسان و جن حفظ میکند و سپس آنان را بر ایمان میمیراند. الله متعال میفرماید: (لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ) «برای او (انسان) فرشتگانی است که همواره از پیش رو و از پشت سرش، او را به فرمان الله حفاظت میکنند». [الرعد: ۱۱]
پروردگار ما کسی است که حفظ کتاب گرانقدرش را خود به عهده گرفته است؛ حفظ آن از تحریف و تغییر در گذر تاریخ؛ (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ) «به راستی که ما خود، قرآن را نازل کردیم و قطعاً خودمان نیز نگهبان آن [از هر گونه تبدیل و تحریفی] هستیم». [الحجر: ۹]
و کعبه را از نابودی حفظ نموده است؛ با اینکه خانهای از سنگ است در سرزمینی بیکشت و زرع؛ تا شاهدی باشد بر حفاظت خداوند و قدرت و نیروی بزرگ و بیکران او.
کفار قریش پیرامون غاری گرد آمدند که دو مرد در آن بودند: محمد صلی الله علیه وسلم و ابوبکر صدیق رضی الله عنه؛ و قصد کشتن آنها را داشتند؛ و به این ترتیب ترس به قلب ابوبکر راه مییابد که دوست بزرگش به او نگاه میکند و میگوید: «چه گمانی داری در مورد دو نفری که سومین آنها الله است؟». [به روایت بخاری و مسلم].
وَإِذَا العِنَايَةُ لَاحَظَتْكَ عُيُوْنُهَا ... نَمْ فَالمَخَاوِفُ كُلُّهُنَّ أَمَانُ = و هنگامی که عنایت ربانی با چشمانش مراقبت باشند... راحت بخواب که حوادث همگی عین امنیت هستند.
او حفیظ است...
طاغوتها برای اولیا و دوستان خدا نقشه میکشند و مکر و نیرنگ میکنند، اما الله متعال اولیا و دوستانش را حفظ میکند؛ این موسی علیه السلام است که میگوید: (رَبَّنَا إِنَّنَا نَخَافُ أَن يَفْرُطَ عَلَيْنَا أَوْ أَن يَطْغَىٰ (۴۵) «پروردگارا، ما بیمناکیم که بر ما پیشدستی نماید [و پیش از پایان دعوت، مجازاتمان کند] یا [در برابر سخن حق] سرکشی کند. قَالَ لَا تَخَافَا ۖ إِنَّنِي مَعَكُمَا أَسْمَعُ وَأَرَىٰ) [الله] فرمود: نترسید [که] یقیناً من همراهتان هستم [و همه چیز را] میشنوم و میبینم». [طه: ۴۵-۴۶] و به این ترتیب الله متعال به او بشارت میدهد و او را حفظ نموده و بر دشمنش یاری میکند.
بهراستی یاریگر علیه دشمنان کیست؟ او الله است که حافظِ دوستانش است؛ هرچند تعدادشان اندک باشد: (وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُوا أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ) «پس اگر از [میان] شما صد نفر شکیبا باشند، بر دویست نفر [از کافران] پیروز میشوند و اگر از شما هزار نفر باشند، به فرمان الله، بر دو هزار نفر پیروز خواهند شد». [الأنفال: ۶۶] (وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ) «و [ای مؤمنان، از جهاد در راه الله] سست [و ضعیف] نشوید و اندوهگین نگردید؛ و [بدانید که] اگر ایمان داشته باشید، شما برترید». [آل عمران: ۱۳۹]
آن حفیظ - سبحانه و تعالی - فرزندان دوستانش را هم در پناه خود حفظ میکند؛ چه در حیات دوستانش و چه بعد از مرگشان؛ این یعقوب علیه السلام است که الله متعال محبوبش یوسف را بعد از سالهای طولانی به او بازمیگرداند؛ او که میفرماید: (فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا ۖ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ) «الله بهترین حافظ است و او مهربانترینِ مهربانان است». [يوسف: ۶۴]
و در خبر موسی و خضر علیهما السلام آمده است که وقتی نزد اهل آن شهر رفتند و از ساکنان آن غذا خواستند و آنان از مهمان کردنشان امتناع ورزیدند، دیواری را یافتند که نزدیک بود سقوط کند که خضر آن را تعمیر نمود؛ (وَأَمَّا الْجِدَارُ فَكَانَ لِغُلَامَيْنِ يَتِيمَيْنِ فِي الْمَدِينَةِ وَكَانَ تَحْتَهُ كَنزٌ لَّهُمَا وَكَانَ أَبُوهُمَا صَالِحًا فَأَرَادَ رَبُّكَ أَن يَبْلُغَا أَشُدَّهُمَا وَيَسْتَخْرِجَا كَنزَهُمَا رَحْمَةً مِّن رَّبِّكَ ۚ وَمَا فَعَلْتُهُ عَنْ أَمْرِي ۚ ذَٰلِكَ تَأْوِيلُ مَا لَمْ تَسْطِع عَّلَيْهِ صَبْرًا) «و اما آن دیوار، از دو پسربچهی یتیم در آن شهر بود و گنجی زیر آن بود که به آن دو تعلق داشت و پدرشان [نیز] مردی درستکار بود؛ پس پروردگارت خواست که [آن دو یتیم] به حد بلوغ برسند و گنج خویش را [از زیر آن دیوار] بیرون آورند. این رحمتی از جانب پروردگار تو بود و من این [کارها] را خودسرانه نکردم. این بود توضیح [و دلیل] کارهایی که نتوانستی در برابرش شکیبایی کنی». [الكهف: ۸۲]
خلیفهی عادل، عمر بن عبدالعزیز درحالی از دنیا رفت که هفت پسر و هفت دختر داشت؛ و بعد از خود چیزی جز الله را برای آنان نگذاشت؛ اما الله متعال فرزندان او را حفظ میکند. علما میگویند: فرزندان او از ثروتمندترین افراد در میان مردم بودند.
رسول خدا صلی الله علیه وسلم ابن عباس رضی الله عنهما را چنین وصیت میکند: «ای پسر، به تو کلماتی میآموزم: الله متعال را حفظ کن، تو را حفظ میکند؛ الله متعال را حفظ کن، او را در مقابل خود خواهی یافت». [حدیث صحیح. به روایت ترمذی].
و زمانی که به محب الدین طبری - یکی از امامان بزرگ شافعی - گفته شد: پیرمردی مسن هستی و از کشتی میجهی؟ وی در پاسخ سخنی گفت که در تاریخ جاودان شد: اینها اعضایی است که در کوچکی آنها را حفظ نمودیم، پس الله متعال آنها را در بزرگی برای ما حفظ میکند». (فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا ۖ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ) «الله بهترین حافظ است و او مهربانترینِ مهربانان است». [يوسف: ۶۴]
علما میگویند: اوامر الهی را با انجام آنها و نواهیاش را با دوری از آنها و حدودش را با تجاوز نکردن از آنها حفظ کنید؛ در این صورت الله متعال جان و مال و دین و فرزند شما و همهی نعمتهایی را که از فضل خود در دنیا به شما عنایت کرده است، حفظ میکند؛ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «الله متعال را حفظ کن، تو را حفظ میکند؛ الله متعال را حفظ کن، او را در مقابل خود خواهی یافت». [حدیث صحیح. به روایت ترمذی].
اما در آخرت؛ الله متعال آنان را به رستگاری بزرگ، بشارت داده است؛ چنانکه میفرماید: (وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ) «و پاسدارانِ حدود [و احکام] الهی هستند؛ و آن مؤمنان را [که چنین هستند، به بهشت] بشارت بده». [التوبة: ۱۱۲]
میزان دوستی تو با الله متعال به مقدار حفاظت تو از حدود الهی است؛ و از مصادیق آن:
حفظ توحید و حفظ شعایر دین به ویژه نماز است: (حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلَاةِ الْوُسْطَىٰ وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ) «[ای مسمانان،] بر [ادای] همه نمازها و [به خصوص] نماز میانه (نماز عصر) کوشا باشید و با فروتنی و فرمانبرداری برای الله به پا خیزید». [بقره: ۲۳۸]
و حفظ گوش و چشم و دل از حرام؛ (إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا) «بیتردید [در قیامت،] گوش و چشم و دل، از همهی اینها بازخواست خواهد شد». [الإسراء: ۳۶] (فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ) «پس زنانِ صالح، [آنانند که هم از الله و هم از شوهرانشان] فرمانبردارند [و] به پاس آنچه الله [برایشان] حفظ کرده است [اسرار و حقوق شوهران خود را] در غیابِ [آنان] حفظ میکنند». [النساء: ۳۴]
و حفظ شرمگاه: (وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ) «و آنان که شرمگاهشان را حفظ میکنند». [المؤمنون: ۵]
و حفظ سوگندها؛ (وَاحْفَظُوا أَيْمَانَكُمْ) «و سوگندهایتان را حفظ کنید [و نشکنید]». [المائدة: ۸۹]
در حدیث صحیحی از رسول خدا صلی الله علیه وسلم ثابت است که چنین دعا میکرد: «اللَّهُمَّ! احْفَظْنِي مِنْ بَيْنِ يَدَيَّ وَمِنْ خَلْفِي، وَعَنْ يَمِينِي وَعَنْ شِمَالِي، وَمِنْ فَوْقِي، وَأَعُوذُ بِعَظَمَتِكَ مِنْ أَنْ أُغْتَالَ مِنْ تَحْتِي» «بارالها، مرا از پیشرو و از پشت سر و از سمت راستم و از سمت چپم و از بالای سرم حفظ بفرما؛ و به عظمت و بزرگی تو پناه میآورم از اینکه از زیر پایم کشته شوم». [حدیث صحیح. به روایت ترمذی]. و چون قصد خوابیدن داشت، از الله متعال طلب حفاظت میکرد.
چون بندهی صالح چیزی را به الله متعال بسپارد، آن را حفظ میکند؛ چنانکه در روایتی وارد شده که رسول الله صلی الله علیه وسلم خطاب به ابوهریره رضی الله عنه فرمود: «أَسْتَوْدِعُكَ اللهَ الَّذِي لَا تَضِيعُ وَدَائِعُهُ» «تو را به الله میسپارم که امانتهایش را ضایع نمیکند». [حدیث صحیح. به روایت ابن ماجه].
و رسول خدا صلی الله علیه وسلم در حدیث دیگری فرمودند: «چون الله متعال چیزی را به امانت بگیرد، آن را حفظ میکند». [حدیث صحیح. به روایت بیهقی در سنن الکبری].
چه زیباست که فرزندانتان را همچون رسول خدا صلی الله علیه وسلم در پناه خداوند متعال قرار دهید؛ چنانکه رسول خدا صلی الله علیه وسلم حسن و حسین رضی الله عنهما را در پناه خداوند قرار میداد؛ و چون آنان را به خداوند بسپارید، آنان را به حافظ سپردهاید: (فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا ۖ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ) «الله بهترین حافظ است و او مهربانترینِ مهربانان است». [يوسف: ۶۴]
بارالها، ما خود و پدر و مادرانمان و فرزندانمان و همهی نعمتهایی را که بر ما ارزانی داشتی، به تو میسپاریم.