هرکس امر الله متعال را برپادارد و بدان جامهی عمل بپوشاند، الله متعال کار او را سامان میبخشد؛ و هرکس آنچه را در اختیار دارد، در خدمت خداوند قرار دهد، الله متعال آنچه در اختیار دارد را مسخر او میکند؛ و همهی این جهان در اختیار الله متعال است؛ چراکه او قدیر و قادر است.
مسلم در صحیح خود روایت نموده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «شخصی در بيابانی راه میرفت که از ابری صدايی شنيد که میگفت: باغِ فلانی را آبياری کن. آن ابر کنار رفت و آبش را در سنگلاخی سياه خالی کرد. آب راههای، همهی آن آب را در خود گرفت و آب به جريان افتاد. آن مرد، به دنبال آب رفت. مردی را ديد که در باغش ايستاده بود و با بيل، آبياری میکرد. به او گفت: ای بندهی الله، اسمت چيست؟ باغبان، نامش را گفت؛ همان نامی که آن مرد از آن ابر شنيده بود.
باغبان پرسيد: ای بندهی خدا! چرا نام مرا میپرسی؟ پاسخ داد: من از ابری که باريد، صدايی شنيدم که میگفت: باغِ فلانی را آبياری کن و تو را نام برد. مگر تو چه کار میکنی؟
باغبان گفت: اينک که تو اين را گفتی [من نيز به تو میگويم که چه کار میکنم]؛ من محصول باغ را میسنجم و يک سوم آن را صدقه میدهم، يک سومش را با خانوادهام میخورم و يک سوم ديگر را برمیگردانم [و خرج خود باغ میکنم]».
(وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِن شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ ۚ إِنَّهُ كَانَ عَلِيمًا قَدِيرًا) «هیچ چیزی در آسمانها و زمین نیست که الله را ناتوان سازد [و از حوزۀ قدرتش بیرون رود]. بیتردید، او تعالی همواره دانای تواناست». [فاطر: ۴۴] (أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) «آیا نمیدانی که فرمانروایی آسمانها و زمین از آنِ الله است [و] هرکس را بخواهد عذاب میکند و هرکس را بخواهد میبخشد؟ و الله بر هر چیزی تواناست». [المائدة: ۴۰]
پروردگار ما بر هر چیزی تواناست؛ چیزی نمیتواند او را درمانده کند و بر خلاف مخلوقاتش هیچ مطلوبی را از یاد نمیبرد؛ بلکه ناتوانی و سستی به او راه ندارند.
پروردگار ما کسی است که توان هر کاری را دارد و بر آن قادر است؛ قدرتش کامل است و با قدرتش موجودات را ایجاد کرده است و آنها را تدبیر نموده و سر و سامان داده و استوار کرده است؛ و با قدرتش زنده میکند و میمیراند و بندگان را برای دریافت جزا، پس از مرگشان زنده میگرداند؛ و به این ترتیب نیکوکار را به سبب نیکیاش و بدکار را به سبب بدیاش جزا میدهد.
پروردگار ما کسی است که: (إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَن يَقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ) «چون چیزی را اراده کند میگوید: «موجود شو»؛ پس [بیدرنگ] موجود میشود». [يس: ۸۲]
وهو القَدِيرُ ليسَ يُعجِزهُ إذا ... ما رَامَ شَيئًا قَطُّ ذُو سُلطَانِ = او قادر و توانایی است که چون چیزی را بخواهد، هرگز قدرتمندی نمیتواند او را ناتوان و درمانده کند.
از مصادیق قدرت پروردگارمان این است که: (يُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) «[و] هرکس را بخواهد عذاب میکند و هرکس را بخواهد میبخشد، و الله بر هر چیزی تواناست». [المائدة: ۴۰] الله تبارک وتعالی: (الْقَادِرُ عَلَىٰ أَن يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِكُمْ أَوْ مِن تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُم بَأْسَ بَعْضٍ) «او تواناست كه بر شما عذابى [همچون صاعقه و طوفان] از بالاى سرتان یا [همچون خشکسالی و زلزله] از زیر پاهایتان بفرستد یا شما را به صورت گروههایی پراکنده [و جدا از هم] درآورَد و عذاب برخی از شما را به برخی [دیگر] بچشاند». [الأنعام: ۶۵]
و از مواردی که بر قدرت او دلالت میکند، این است که قادر است همهی ما را، هر جا که باشیم و هر کجا که از بین رفته باشیم، جمع نموده و گرد هم آورد: (أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) «هر جا که باشید، الله [در روزِ قیامت،] همهی شما را حاضر میکند. همانا الله بر هر چیزی تواناست». [البقرة: ۱۴۸]
و از جمله مواردی که به شناخت ما نسبت به قدرت بزرگ پروردگارمان کمک میکند، این است که روز قیامت، زمینش را قبضه میکند و آسمانها را با دست راستش در هم میپیچد؛ چنانکه میفرماید: (وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ) «مشرکان، الله را چنان كه سزاوار اوست، ارج ننهادند؛ حال آنکه در روز قیامت، زمین یكسره در قبضۀ اوست؛ و آسمانها به دست وی درهمپیچیده خواهد شد. پاک و منزه است الله؛ و از چیزهایی که با [وی] شریک میسازند، برتر است». [الزمر: ۶۷]
پروردگار ما مقادیر را مقدر نموده و تقسیم کرده است؛ علم مقادیر اشیا و زمان آنها را پیش از ایجادشان داشته است، سپس چیزهایی را ایجاد کرده است که پیشتر در علم او بوده که به وجود میآیند؛ (ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ) «این تقدیرِ [پروردگارِ] شکستناپذیرِ داناست». [يس: ۳۸]
الله متعال مقادیر مخلوقات را هزاران سال پیش از خلقت آنان نوشته است؛ رسول الله صلی الله علیه وسلم در روایت صحیحی فرمودند: «الله مقادیر مخلوقات را پنجاه هزار سال پیش از اینکه آسمانها و زمین را بیافریند، نوشته است؛ در حالی که عرش او بر آب بود». [به روایت مسلم].
و این عین ایمان است؛ چنانکه وقتی جبرئیل علیه السلام از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد ایمان میپرسد، در پاسخ میفرماید: «ایمان این است که به الله و ملائکهی او و کتابهایش و پیامبرانش و روز قیامت باور داشته باشی؛ و به تقدیر - خیر و شر آن - ایمان داشته باشی». [به روایت بخاری و مسلم و این لفظ مسلم است].
پروردگارمان به تفصیل در کتابش سخن گفته است تا قدرت خود را به ما معرفی کند: (وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِن شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ ۚ إِنَّهُ كَانَ عَلِيمًا قَدِيرًا) «هیچ چیزی در آسمانها و زمین نیست که الله را ناتوان سازد [و از حوزۀ قدرتش بیرون رود]. بیتردید، او تعالی همواره دانای تواناست». [فاطر: ۴۴]
چون الله متعال بخواهد تو را یاری کند، به چیزی که معمولا در مقام سبب نیست، امر میکند تا بزرگترین اسباب باشد.
و چون خداوند قدیر بخواهد تو را گرامی دارد، کسی را که از وی امید خیری نمیرفت، سبب بزرگترین عطایا و بخششهایی میکند که به تو میرسد.
و چون خداوند توانا بخواهد ناگواری را از تو دور بگرداند، ترتیبی میدهد که بدی را نبینی یا بدی راهی برای رسیدن به تو نیابد.
و چون الله متعال بخواهد تو را از معصیت در امان دارد، آن را نزد او منفور میکند یا آن را برای تو غیر قابل دسترس میکند یا تو را از آن میترساند یا به تو اجازهی حرکت به سوی آن را میدهد ولی مانعی بر سر راهت قرار میدهد که تو را از آن بازمیدارد.
چقدر نیازمند کوبیدن درِ درگاه خداوند قدیر هستیم!
ابراهیم خلیل علیه السلام خانوادهاش را تسلیم پروردگارش نموده و چنین دعا میکند: (فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ) «پس دلهای برخى از مردم را چنان كن که به سوی آنان [و این سرزمین] متمایل گردد». [إبراهيم: ۳۷] و به این ترتیب مکه در طول تاریخ، مرکز توجه دلها گشت.
و این سلیمان علیه السلام است که دعا میکند: (رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ) «پروردگارا، به من دانشی [در دین] ببخش و مرا به شایستگان ملحق کن». [الشعراء: ۸۳] و به این ترتیب الله متعال او را بر جنیان مسلط نمود.
و یونس علیه السلام در تاریکی شب و دریا و شکم ماهی چنین دعا میکند: (لَّا إِلَٰهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ) «[پروردگارا،] هیچ معبودی [بهحق] جز تو نیست. تو منزّهی. بیتردید، من از ستمکاران بودهام». [الأنبياء: ۸۷] و اینگونه شکم ماهی ظرف نگهداری او میشود.
و یکی از دعاهای رسول الله صلی الله علیه وسلم این بود که: «اللَّهُمَّ! إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ، وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ؛ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلَا أَقْدِرُ» «بارالها، از علم تو طلب خیر میکنم و از قدرت تو طلب قدرت؛ و فضل تو را خواستارم که تو قدرتمند و توانایی و من توانی ندارم». [به روایت بخاری].
و از هر شر و بدی و چیزی که سبب آزار است، به قدرت الله متعال پناه برده میشود؛ چنانکه رسول خدا صلی الله علیه وسلم این دعا را به بیمار میآموخت که [بعد از اینکه دست خود را بر جای درد بماند و سه بار بسم الله بگوید] هفت بار بگوید: «أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ» «پناه میبرم به عزت و قدرت الله از شر آنچه [از درد و تکلیف] احساس میکنم». [به روایت مسلم].
و اینکه الله متعال میفرماید: (وَاللَّهُ قَدِيرٌ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ) «و الله تواناست؛ و الله آمرزندۀ مهربان است». [الممتحنة: ۷] به این مساله اشاره دارد که مغفرت و آمرزش و رحمت الله متعال به بندگانش، از کمال قدرت اوست؛ و هیچ گناهی نزد او چنان بزرگ نیست که آن را نبخشد و هیچ عیبی نزد او چنان بزرگ نیست که آن را نپوشاند و نه هیچ رحمتی که آن را متوجه بندهاش نکند.
پس هر که قدرت و نیرویی دارد، لزوما نسبت به زیر دستان خود، بخشش و مرحمت ندارد.
و هر که اهل بخشش و مرحمت است، لزوما قدرتمند نیست؛ اما الله متعال با وجود کمال قدرتش، آمرزندهی مهربان است.
الله متعال میفرماید: (وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ ۚ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا) «و هرکس بر الله توکل کند، او تعالی برایش کافی است. بیگمان، الله فرمان خود را به انجام میرسانَد. مسلّماً الله برای هر چیزی اندازهای قرار داده است». [الطلاق: ۳] بنابراین هرکس تقوای الهی پیشه کند و بر او توکل کند، یاری الله در مورد او به تاخیر نمیافتد و از رحمت الله ناامید نمیشود؛ چراکه گشایش حتما آمدنی است، چون الله متعال بر هر کاری تواناست.
اما الله متعال برای هر چیزی اندازهای قرار داده است؛ و زمانی دارد که از آن تجاوز نمیکند و وقتی که از آن نمیگذرد؛ و چون موعد مقدور فرا رسد، حتی لحظهای هم به تاخیر و تقدیم نمیافتد.
بنده درحالی سر به بالین میگذارد و میخوابد که نسبت به موضوعی، امیدش را از دست داده است، اما درحالی بیدار میشود که در همان مورد گشایش حاصل شده است: (وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُّقْتَدِرًا) «و الله بر هر چیزی تواناست». [الكهف: ۴۵]
غم و اندوه مدتی دارد و سپس از بین میرود؛ زمانی دارد و پس از آن جای خود را به چیز دیگری میدهد؛ چون الله متعال برای هر چیزی اندازهای قرار داده است.
درخت میوه نمیدهد تا وقت آن فرارسد و خورشید طلوع نمیکند تا اینکه وقت آن برسد و زن باردار وضع حمل نمیکند مگر در موعد مقرر خود؛ (قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا) «مسلّماً الله برای هر چیزی اندازهای قرار داده است». [الطلاق: ۳]
بارالها، ما را بیامرز و به ما رحم بفرما، تو بر هر چیزی توانایی.