۱۴
امروز خود را بفروش که بازار باز است و ثمن موجود و کالاها ارزان؛ و روزگاری بر این بازار و کالاها خواهد آمد که هیچ دسترسی کم یا زیادی به آن ندارید: (ذَٰلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ) «آن روز، روز زیانمندی است». [التغابن: ۹] (وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيْهِ) «و روزی که ستمکار، دستانش را [از حسرت] میگزد». [الفرقان: ۲۷]
إِذَا أَنْتَ لَمْ تَرْحَلْ بِزَادٍ مِنَ التُّقَى ... وَأَبْصَرْتَ يَوْمَ الحَشْرِ مَنْ قَدْ تَزَوَّدَا = وقتی با توشهی تقوا سفر نکنی و روز محشر کسی را ببینی که توشه جمع کرد است.
نَدِمْتَ عَلَى أَنْ لَا تكُوْنَ كَمِثلِهِ ... وَأَنَّكَ لَمْ تَرْصُدْ لِـمَا كَانَ أَرْصَدَا = پشیمان میشوی از اینکه چرا همانند او نبودی و خود را همچون او آماده نكردی.
با اسمی از اسامی نیکوی الله متعال همراه میشویم که ما را به او نزدیک میگرداند. اسمی که خلاصهی توحید و یکی از دو رکن توحید اسماء و صفات است؛ و آن اسم الله متعال، «القدوس» است.
الله متعال میفرماید: (هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ) «او الله است که معبودی [بهحق] جز او نیست؛ [اوست] فرمانروا، منزّه». [الحشر: ۲۳] و در صحیح مسلم روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه وسلم در رکوع و سجود چنین میفرمود: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌّ، رَبُّ المَلَائِكَةِ وَالرُّوْحِ». یعنی: «پاک و منزه و مقدس است پروردگار ملائکه و جبرئیل».
و در مسند امام احمد روایت است که چون رسول خدا صلی الله علیه وسلم نماز وترش را به پایان میبرد، میفرمود: «سُبْحَانَ المَلِكِ القُدُّوسِ، سُبْحَانَ المَلِكِ القُدُّوسِ، سُبْحَانَ المَلِكِ القُدُّوسِ»، یعنی: «پاک و منزه است پادشاه پاک [از هر نقص و کاستی]». و در بار سوم صدایش را بلند میکرد. [حدیث صحیح].
«القدوس» در لغت به معنای طهارت و پاکی و دوری از هر بدی است؛ و به معنای مبارک نیز میآید.
بنابراین پروردگار قدوس ما، پاک و طاهر از همهی نقص و عیبهاست؛ منزه از داشتن همسر و فرزند و همتا؛ ستوده با فضایل و محاسن و موصوف به صفات کمال.
و پروردگار ما مبارک است؛ کسی که خوبیهای او همه وقت در زمین و آسمانها زیاد و فراگیر است؛ اسم او پر برکت است و افعال و ذات و صفات والایش پربرکتاند؛ و کسی است که هرکه از مخلوقاتش را بخواهد، طبق حکمتش پاک و طاهر میگرداند. (إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا) «ای اهل خانه[ی پیامبر]، جز این نیست الله میخواهد پلیدی [و آزارِ بیگانگان] را از شما دور نماید و شما را کاملاً پاک گردانَد». [الأحزاب: ۳۳]
پروردگار ما مستحق تقدیس و تنزیه و اجلال از سوی همهی مخلوقات است؛
و تقدیس، عبادت اهل آسمان، یعنی فرشتگان است، چنانکه میگویند: (وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ) «درحالیکه ما تو را با سپاس به پاکی میستاییم و مقدس میداریم». [بقره: ۳۰]
جهان با تمام وسعتش الله متعال را مقدس شمرده و تسبیح میگوید: (يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۖ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ ۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) «آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همه تسبیح الله را میگویند. فرمانروایی از آنِ اوست و سپاس [و ستایش نیز] از آنِ اوست؛ و او بر همه چیز تواناست». [التغابن: ۱] (تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ ۚ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ) «آسمانهای هفتگانه و زمین و هرکس در آنهاست او را به پاکی میستایند؛ و هیچ چیز نیست مگر آنکه او را به پاکی یاد میکند». [الإسراء: ۴۴]
سزاوارترین مخلوقات به تقدیس و پاک شمردن الله متعال، فرزندان آدم هستند.
تقدیس الله متعال به این صورت است:
با دوست داشتن الله متعال و تعظیم او و پاک شمردن او از هر عیب و نقص.
و اثبات آنچه در حق خود اثبات نموده یا پیامبرش - صلی الله علیه وسلم - در حق او ثابت شمرده است.
و نیز منزه دانستن او از مشابهت با یکی از مخلوقاتش: (لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ ۖ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ) «هیچ چیز همانند او نیست و همو شنوا و بیناست». [الشورى: ۱۱]
و نیز پاک شمردن او از شریک داشتن؛ و داوری را به شریعتش سپردن و رضایت داشتن از آن و پرهیز از سوء ظن به او.
هرکس گمانی بر خلاف چیزی داشته باشد که الله متعال خود را بدان توصیف نموده و پیامبرانش او را توصیف نمودهاند، یا حقیقت آنچه خود را بدان توصیف نموده و پیامبرانش او را توصیف کردهاند، تعطیل کند، در واقع به الله متعال سوء ظن داشته است.
هَذَا وَمِنْ أَوصَافِهِ القُدُّوْسُ ذُوْ ... التَّنْـزِيهِ بِالتَّعْظِيـمِ لِلرَّحَـمَـنِ = اینچنین است؛ و از صفات او قدوس است، او که مستحق تنزیه با تعظیم برای خداوند رحمان است.
مومن با انجام نیکیها و دوری از گناهان و نافرمانیها و از بین بردن زنگار قلب و پرهیز از خوردن مال حرام با پاک نمودن مال از شبهات، خود را پاک میگرداند؛ و این همان کاری است که الله متعال آن را ستایش نموده است: (قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا (۹) «بیتردید هرکس نفس خود را [از گناهان] پاک کند، رستگار میشود. وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا) و هرکس آن را [با گناه] آلوده سازد، یقیناً زیانکار میشود». [الشمس: ۹-۱۰]
و الله متعال، هدف از فرستاده شدن به سوی فرعون را برای موسی علیه السلام چنین بیان میکند؛ اینکه نفسش را با تقدیس الله متعال، تزکیه و پاک نماید: (اذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ (۱۷) «به سوی فرعون برو که او طغیان کرده است فَقُلْ هَل لَّكَ إِلَىٰ أَن تَزَكَّىٰ (۱۸) و به او بگو: آیا میخواهی [از کفر و گناه] پاک شوی؟ وَأَهْدِيَكَ إِلَىٰ رَبِّكَ فَتَخْشَىٰ) و من تو را به سوی پروردگارت هدایت کنم تا [از او] بترسی [و فرمانبردار شوی]؟» [النازعات: ۱۷-۱۹]
لذا رستگاری ممکن نخواهد بود مگر با این تزکیهی ایمانی: (قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكَّىٰ (۱۴) «یقیناً کسی که خود را [از کفرو گناه] پاک کند، رستگار خواهد شد؛ وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّىٰ) و [نیز کسی که] نام پروردگارش را یاد کند و نماز بگزارد». [الأعلى: ۱۴-۱۵]، بلکه تقدیس و پاک شدن، از امت ستمگر گرفته میشود.
در روایت صحیحی وارد شده که رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «الله متعال امتی را مقدس نمیسازد (پاک نمیگرداند) که در آن ضعیف حقش را از قوی نگیرد». [حدیث صحیح به روایت بیهقی در السنن الکبری]. و در روایت صحیحی، رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «چگونه الله متعال امتی را پاک میگرداند که قویشان به نفع ضعیفشان، بازخواست نمیشود؟».
و زمانی که ابودرداء به سلمان فارسی - رضی الله عنهما - نامه نوشت تا از عراق به سرزمین مقدس هجرت کند، سلمان در پاسخ به وی، مفهوم قداست را چنین بیان نمود: «سرزمین کسی را پاک و مقدس نمیگرداند، فقط عمل انسان است که او را پاک میگرداند».
سُبْحَانَ مَنْ هُوَ لَا يَزَالُ وَرِزْقُهُ لِلْعَالَمِينَ بِهِ عَلَيْهِ ضَمَانُ = پاک و منزه است کسی که از بین نمیرود و روزی او برای جهانیان تضمین شده است.
سُبْحَانَ مَنْ يُعْطِي المُنَى بِخَوَاطِـرٍ فِي النَّفْسِ لَمْ يَنْطِقْ بِهِنَّ لِسَانُ = پاک و منزه است کسی که آرزوهایی را برآورده میکند که در نفس خطور کردهاند و به زبان نیامدهاند.
بارالها، ای پاک و منزه، ای قدوس، از تو میخواهیم که ما را پاک بگردانی و ما را ببخشی و به ما رحم کنی ای مهربانترین مهربانان.