۹۵
در صحیحین وارد شده که: گروهی کمتر از ده نفر از یهودیان نزد رسول خدا صلی الله علیه وسلم آمدند و گفتند: «السام علیکم» یعنی مرگ بر شما باد؛ ام المومنین عایشه میگوید: من فهمیدم چه گفتند؛ پس گفتم: «وعلیکم السام واللعنة» و بر شما باد مرگ و نفرین؛
ام المومنین میگوید: پس رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «دست نگه دار ای عایشه، الله نرمخویی را در همهی امور دوست دارد»، پس گفتم: ای رسول الله، مگر نشنیدید چه گفتند؟
رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: «من هم گفتم: و علیکم» (و بر شما باد). [این لفظ بخاری است].
صَفُـوْحٌ عَـنِ الإِجْـرَام حَـتَّى كَـأَنَّه = چنان گذشت و چشم پوشی از جرم و جنایت دارد
مِنَ العَفْوِ لَمْ يَعْرِفْ مِنَ النَّاس مُجْرِمًا = که گویا از فرط بخشش درمیان مردم مجرمی نمیشناسد.
آنکه به پیامبرمان این خلق و خوی بزرگ را بخشیده است، خداوند رفیق است؛ کسی که ناگواری را برطرف نموده و بیمار را شفا میدهد و بلا را دور میگرداند و مسافر را بازمیگرداند و اسیر را آزاد میکند و برای دلشکسته جبران مافات میکند.
از رسول خدا صلی الله علیه وسلم بهطور صحیح روایت است که فرمودند: «الله متعال نرمخو و مهربان است و نرمخویی و مهربانی را دوست دارد». [به روایت بخاری و مسلم].
پروردگار ما در قضا و قدر و افعالش مهربان است.
پروردگار ما در اوامر و احکام و دین و شریعتش مهربان است.
و ازمصادیق رفق و نرمی او در افعالش، آفرینش همهی مخلوقات به تدریج و اندک اندک بر حسب حکمت و مهربانیاش میباشد؛ با اینکه قادر به خلق یکباره و در یک لحظه است.
پروردگار ما در شریعتش مهربان است؛ در امر و نهیش؛ چنانکه بندگان را به بیش از توانشان مکلف نمیکند؛ و بندگانش را مکلف به تکالیف سخت و دشوار نکرده است؛ بلکه برایشان رخصت قائل شده است؛ و این همه از روی مهربانی و رحمت بوده است؛ و به یکباره بندگانش را مکلف به تکالیفی نکرده است؛ بلکه به تدریج آنان را از حالی به حالی درآورده است؛ تا اینکه نفوس الفت گرفته و خوی و فطرتها نرم و لطیف گردند.
یکی دیگر از مصادیق رفق خداوند متعال، فرصت دادن او به گنهکار و شتاب نکردن در مجازات اوست؛ تا به سوی الله متعال توبه نموده و بازگردد.
و از مصادیق رفق الله متعال این است که همهی اسباب خیر را میسر نموده است؛ و از فضل خود آنها را فراهم آورده است؛ و بزرگترین آنها میسر نمودن حفظ کتابش و فهم آن است؛ (وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ) «به راستی که قرآن را براى پند گرفتن آسان ساختیم؛ آیا پندپذیرى هست؟». [القمر: ۱۷]
وَهُوَ الرَّفِيقُ يُحِبُّ أَهْلَ الرِّفْقِ بَلْ = او رفیق است و اهل رفق و نرمی را دوست دارد؛
يُعْـطِيهِـمُ بِالرِّفْـقِ فَـوْقَ أَمَـانِ = بلکه با نرمخویی بیش از امید و آرزوها به آنان عطا میکند.
هرکس بداند که الله متعال نرمخوست، محبت او نسبت به الله متعال افزایش مییابد؛ و بر بزرگداشت و حمد و شکر او میافزاید؛ و الله متعال اسامی خود را دوست دارد و کسانی را که به آنها موصوف باشند، دوست دارد؛ - مگر در مواردی که برای بندگانش نمیپسندد - چنانکه الله متعال رحیم است و رحمکنندگان را دوست دارد و بخشنده و کریم است و بخشندگان را دوست دارد و نرمخوست و نرمخویان را دوست دارد.
و سزاوارترین مردم به این خلق و خو، پیامبران و در راس آنها محمد صلی الله علیه وسلم است که سراسر زندگی او با مردم نرمخویی و مهربانی بوده است؛ هرگز به خاطر خودش خشمگین نشده است؛ و به خاطر ضعف بشری دیگران، آزرده خاطر نشده است؛ و چیزی از کالای این دنیا را برای خود نخواسته است، بلکه هرچه در اختیار داشت، با جوانمردی به دیگران بخشیده است؛ و بردباری و بزرگواری و عطوفت و مودت کريمانهی خود را شامل آنان کرد؛ هیچ کسی نبوده که با او همنشین گردد مگر اینکه قلبش از محبت او پر شده است؛ و این همه به خاطر نرمخویی و مهربانی و بزرگواری او بوده است.
بادیهنشینی میآید در گوشهای از مسجد ادرار میکند؛ پس اصحاب رسول خدا صلی الله علیه وسلم میخواهند واکنش نشان دهند درحالیکه میگویند: دست نگهدار، دست نگهدار! پس رسول خدا صلی الله علیه وسلم به آنان میفرماید: «ادرارش را قطع نکنید و او را به حال خودش بگذارید».
وقتی کارش تمام میشود، رسول خدا صلی الله علیه وسلم او را فرامیخواند و به او میگوید: «چيزهايی مانند ادرار و نجاست شايستهی اين مساجد نيست؛ بلكه اين مساجد برای ذكر الله، نماز و تلاوت قرآن ساخته شدهاند». [به روایت مسلم].
و الله متعال نرمخوست و نرمخویی و مهربانی را دوست دارد؛ رسول خدا در حدیث صحیح فرمودند: «الله متعال نرمخو و مهربان است و نرمخویی و مهربانی را دوست دارد؛ و با نرمخویی چیزی را عنایت میکند که با خشونت نمیدهد». [به روایت مسلم].
و سزاوارترین مردم به این صفت بعد از پیامبران، پادشاهان و مسئولان هستند؛ و کسانی که اهل علم و دعوت هستند و مردم را به سوی الله ارشاد میکنند؛ و همچنین پدران؛ مردم نگرانیها و دغدغههایی دارند که مشغول آنان هستند و نیازمند کسی هستند که دلداریشان دهد نه اینکه با آنان خشونت کند؛ نیازمند آغوشی مهربان و مراقبتی بهتر و گشادهرویی و محبتی هستند که آنان را در برگیرد.
بنابراین نیاز مردم به نرمخویی بسیار بیشتر از نیاز آنان به بخششی توام با تندخویی است؛ و سزاوارترین مردم به نرمخویی، نفست و سپس پدر و مادرت و همسرت و فرزندانت و رعیت و خدمتکاران و دوستان تو هستند.
رسول خدا صلی الله علیه وسلم در حدیث صحیحی فرمودند: «هرکس بهرهی او از نرمخویی به وی داده شود، بهرهی او از خیر دنیا و آخرت به وی داده شده است؛ و رعایت پیوند خویشاوندی و خوش اخلاقی و خوش برخوردی با همسایه، اینها سرزمینها را آباد میکنند و بر عمرها میافزایند». [حدیث صحیح. به روایت احمد در مسند].
و رسول الله صلی الله علیه وسلم در حدیث صحیحی فرمودند: «چون الله متعال ارادهی خیری نسبت به اهل بیتی داشته باشد، نرمخویی را در میان آنان وارد میکند». [حدیث صحیح. به روایت احمد در مسند].
و رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «نرمی و لطافت در هر چيزی که باشد، آن را زيبا و آراسته میسازد و از هر چيزی که جدا شود، آن را زشت و معيوب میگرداند». [به روایت مسلم].
به همین دلیل افراد مردم نزد مردم کسانی هستند که تندخو و خشن هستند؛ چنانکه الله متعال میفرماید: (وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ) «و اگر تندخو و سنگدل بودی، قطعاً از اطرافت پراکنده میشدند». [آل عمران: ۱۵۹] و رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «هرکس از نرمخویی و مهربانی محروم شود، از خیر و خوبی محروم شده است». یا «هرکس از نرمخویی و مهربانی محروم میشود، از خیر و خوبی محروم میگردد». [به روایت مسلم].
بارالها، با توسل به اسم الرفیق تو از تو میخواهیم که با ما نرمخویی و مهربانی نموده و همهی خوبیها را برای ما میسر گردانی.