۴۲
يَا رَبِّ عُدْتُ إِلَى رِحَابِكَ تَائِبًا = پروردگارا، با توبه و تسلیم
مُسْتَسْلِمًا مُسْتَمْسِكًا بِعُرَاكَا = و تمسک به ریسمان تو به درگاه تو بازمیگردم.
مَا لِي وَمَا لِلأَقْوِيَاءِ وَأَنْتَ يَا = من را با قدرتمندان چه کار، درحالیکه تو
رَبِّي عَظِيمُ الشَّانِ مَا أَقْوَاكَا = پروردگار عظیم الشان من هستی و قویتر از تو نیست.
إِنِّي أَوْيَتُ لِكُلِّ مَأْوَىً فِي الحَيَاةِ = من در طول حیات به هر پناهگاهی پناه بردم
فَمَا رَأَيْتُ أَعَزَّ مِنْ مَأْوَاكَا = اما با عزتتر و گرامیتر از پناه تو ندیدم.
سخن ما از پروردگارمان است که میفرماید: (إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ) «[زیرا] الله است که روزیرسانِ قوی قدرتمند است». [الذاريات: ۵۸] و میفرماید: (وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا ۚ وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ ۚ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا) «و الله [سپاه] کسانی را که کفر ورزیدهاند، بىآنكه به غنیمتی دست یابند، با [تمام حسرت و] خشمشان [از اطراف مدینه] برگرداند و الله مؤمنان را از جنگ بینیاز ساخت؛ و الله همواره توانای شکستناپذیر است». [الأحزاب: ۲۵] و میفرماید: (إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ) «بیتردید الله قوی با عزت است». [الحديد:۲۵]
پس پروردگار قوی ما کسیست که ضعف یا کوتاهی در او راهی ندارد و سستی و ناتوانی به او راه ندارد.
پروردگار ما کسی است که هیچکس بر او غالب نمیشود و هیچچیز مانع او نمیشود و کسی را یارای سد شدن در برابر او نیست و احدی نمیتواند قضا و قدر او را بازگرداند؛ قدرت مطلق و ارادهی کامل برای اوست.
او در نهایت قدرت است.
پروردگار ما در قوتش کامل است؛ بر همهی کارها قادر است؛ به هیچ وجه ناتوانی و خستگی بر او مستولی نمیشود؛ فرمان او در هر هنگام که بخواهد نافذ است؛ در زمین و آسمانهایش.
او در گرفت و عذابش، قوی است.
در توانش یکتا و بیهمتاست؛ (أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا) «تمام قدرت از آنِ الله است». [البقرة: ۱۶۵]
وَهُوَ القَوِيُّ بِقُوَّةٍ فِي وُصْفِهِ ... وَعَلَيْكَ يَقدِرُ يَا أَخَا السُّلْطَانِ = و او قوی است با قوتی که در شان اوست؛ و ای قدرتمند، او بر تو قادر است.
چرا نباید قلبهایمان را به او اختصاص دهیم؟! و چرا نباید در امور مهم و نیازهایمان بر او اعتماد کنیم؟! حال آنکه به شدت نیازمند قوت و بینیازی او هستیم!!
هیچ نیرویی نداریم مگر با نیرو و توفیق او؛ و هیچ توانی برای دوری از نافرمانی و معصیت و دفع شرارتهای نفس نداریم مگر با توان و توفیقی که او به ما عنایت کند.
این قوت را الله متعال به هرکس که بخواهد، میبخشد؛ این نیرو به مانند همان رزقی است که الله متعال بهطور عام نصیب بندگانش میکند.
انسان ضعیف است؛ ضعیف خلق شده و ضعیف متولد میشود و ضعیف میمیرد. الله متعال میفرماید: (وَخُلِقَ الْإِنسَانُ ضَعِيفًا) «و انسان ناتوان آفریده شده است». [النساء: ۲۸] و میفرماید: (اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً ۚ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ ۖ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ) «الله است که شما را از [آب] بیارزشی آفرید؛ سپس بعد از ناتوانى [دوران خردسالی،] نیرومندى بخشید؛ آنگاه پس از نیرومندى، ضعف و کهنسالی پدید آورد. او هر چه بخواهد میآفریند و او دانای تواناست». [الروم: ۵۴]
وقتی بسیاری از مردم این حقیقت را فراموش کردند که اصل در انسان این است که موجودی ضعیف است و هیچ توان و قدرت و نیرویی ندارد مگر با استعانت از خداوند؛ شیطان آنان را به سمت غره شدن به نیرویشان سوق داد؛ تا جایی که نیروی الله متعال را فراموش کردند و در نتیجه در گمراهی خود ثابت مانده و در لجبازی فرورفتند.
این امت عاد است که الله متعال در مورد آنها میفرماید: (فَأَمَّا عَادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَقَالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً ۖ أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً ۖ وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ) «اما [قوم] عاد به ناحق در زمین تکبر میورزیدند و میگفتند: چه كسى نیرومندتر از ماست؟ آیا نمىدانستند الله [آن خالق یکتایی] كه آنان را آفریده، نیرومندتر از آنان است؟ ولى [با لجاجت] آیات ما را انكار مىكردند». [فصلت: ۱۵]
و هود علیه السلام به آنان گفت: تقوای الهی پیشه کنید و تنها او را عبادت کنید؛ گفتند: (مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً) «چه كسى نیرومندتر از ماست؟». [فصلت: ۱۵] بندگان را زیر سلطه درآوردیم و ما میتوانیم هر عذابی را با بهرهگیری از قوتی که داریم، دفع کنیم. بلندی اجسامشان آنان را مغرور نمود. ابن عباس رضی الله عنهما میگوید: «طولانیترین قامت در میان آنان صد گز بود و کوتاهترین قامت شصت گز».
و زمانی که مبارزهطلبی آنان به اوج خود رسید و نافرمانیشان به حد اعلی، الله متعال سربازی از سربازانش را به سوی آنان فرستاد؛ بادی سرد و سخت در روزهای شوم؛ الله متعال میفرماید: (فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا صَرْصَرًا فِي أَيَّامٍ نَّحِسَاتٍ لِّنُذِيقَهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۖ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَخْزَىٰ ۖ وَهُمْ لَا يُنصَرُونَ) «سرانجام تندبادى سرد و سخت در روزهایى شوم بر آنان فرستادیم تا عذابِ رسوایى [و خفت] را در زندگى دنیا به آنان بچشانیم؛ ولى عذاب آخرت رسواكنندهتر است و [از هیچ سو] یارى نخواهند شد». [فصلت: ۱۶]
این سنتی از سنتهای الهی در زمین و در طول تاریخ بوده است که: آنکه به توان خود مغرور و متکبر گردد، فرجام او همچون قوم عاد است؛ و دچار گرفتِ قوت پادشاه جبار میگردد.
از اینرو الله متعال میفرماید: (قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ) «[ای پیامبر، به کافران] بگو: در زمین بگردید و بنگرید که سرانجامِ تکذیبکنندگان [آیات الهی] چگونه بوده است». [الأنعام: ۱۱] تا شاید از فرجام عذابشدگان عبرت گیرند؛ دهها امت به الله و پیامبرانش کفر ورزیدند و به قدرت و توان و امور و عمارت خود در زمین مغرور گشتند که خداوند عزتمند مقتدر آنان را به عذاب گرفت؛ (فَكُلًّا أَخَذْنَا بِذَنبِهِ ۖ فَمِنْهُم مَّنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُم مَّنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَمِنْهُم مَّنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُم مَّنْ أَغْرَقْنَا ۚ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ) «هریک از آنان را به [کیفر] گناهشان عذاب کردیم؛ بر برخی از آنان باران سنگ فرستادیم و برخی دیگر را بانگ مرگبار فروگرفت و برخی را در زمین فروبردیم و برخی را غرق کردیم. الله هرگز به آنان ستم نکرد؛ بلکه آنان [خود] به خویشتن ستم میکردند». [العنكبوت: ۴۰]
مشرکان در غزوهی احزاب پیامبر صلی الله علیه وسلم و اصحابش را محاصره کردند و قصدشان ریشهکن نمودن آنان از زمین بود؛ پس الله متعال سربازی از سربازانش - بادی - را فرستاد که باعث شد تا از پیرامون مدینه پا به فرار بگزارند؛ (وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا ۚ وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ ۚ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا) «و الله [سپاه] کسانی را که کفر ورزیدهاند، بىآنكه به غنیمتی دست یابند، با [تمام حسرت و] خشمشان [از اطراف مدینه] برگرداند و الله مؤمنان را از جنگ بینیاز ساخت؛ و الله همواره توانای شکستناپذیر است». [الأحزاب: ۲۵]
کودکی پادشاهی را هلاک میکند و آبی قومی را غرق میکند و دریایی لشکری را از بین میبرد و پشهای نمرودی را خوار و ذلیل میکند و زمینی قارون را در خود میبلعد و پرندگانی ابرهه را له میکنند...
او خداوند قوی است که با قوتش شما را شگفتزده میکند.
إِلَى اللهِ كُلُّ الأَمْرِ فِي الخَلْقِ كُلِّهِ ... وَلَيْسَ إِلَى الخَلْقِ شَيْءٌّ مِنَ الأَمْرِ = در همهی هستی، همهی امور به الله متعال بازمیگردند؛ و هیچ امری در اختیار مخلوقات نیست.
هر اندازه علم بنده به معنای این اسم الله «القوی» بیشتر شود، توکل او بر الله افزایش مییابد؛ و با برائت جستن از توان خود، از او توان میگیرد؛ در حدیث صحیحی آمده که رسول الله صلی الله علیه وسلم به یکی از اصحابش فرمود: «آیا تو را به کلمهای راهنمایی نکنم که گنجی از گنجهای بهشت است؟ لاَ حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ». [به روایت بخاری و مسلم و لفظ از بخاری است]. هیچ حال و وضعی دگرگون نمیشود و تحولی صورت نمیگیرد مگر با یاری الله و راهنمایی و تایید او.
عبدالله بن مسعود رضی الله عنه میگوید: «لا حول ولا قوة الا بالله به این معناست که: توانی برای دست کشیدن از نافرمانی الله نیست مگر با عصمت و امان خداوند و توانی برای فرمانبرداری از او نیست مگر با یاری و دستگیری او».
ابن قیم رحمه الله میگوید: «این کلمه تاثیر عجیبی در رسیدگی به کارهای سخت و دشوار و تحمل سختیها و حضور یافتن نزد پادشاهان و کسانی که مردم از آنها میترسند و کنترل ترس و وحشت دارد؛ و همچنین در دفع فقر موثر است».
الله متعال دوست دارد که شما را متواضع و درحالیببیند که نیروی او را به یاد دارید: (وَلَوْلَا إِذْ دَخَلْتَ جَنَّتَكَ قُلْتَ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ ۚ إِن تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنكَ مَالًا وَوَلَدًا) «وقتی وارد باغت شدی، چرا نگفتی هر چه الله بخواهد [همان میشود] و هیچ نیرویى جز به [تأیید] الله نیست؟ اگر میبینی من از نظر مال و فرزند از تو کمترم، [مهم نیست]». [الكهف: ۳۹]
الله متعال هم انسانهای متواضع را دوست دارد، هم مومنان قوی را؛ از رسول خدا صلی الله علیه وسلم در حدیث صحیح روایت است که فرمودند: «مومن قوی بهتر است و نزد الله محبوبتر از مومن ضعیف است؛ و در هر دو خیر است». [به روایت مسلم].
و هر دو صفت در این آیه جمع شدهاند: (أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ) «[آنان] نسبت به مؤمنان فروتن [و مهربان] و در برابر کافران سرسخت هستند». [المائدة: ۵۴] و هیچ امتی از توانی برخوردار نیست مگر با علم و عمل؛ چون الله متعال میفرماید: (وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ) «و [ای مؤمنان،] هر چه در توان دارید ـ از نیرو و اسبهای آماده [و جنگافزار]ـ بسیج كنید تا با این [تداركات]، دشمن الله و دشمن خویش را بترسانید، همچنین [با این تجهیزات، دشمنان] دیگرى را غیر از اینان که شما آنان را نمیشناسید و[لی] الله آنان را میشناسد [به وحشت بیندازید]». [الأنفال: ۶۰]
برای الله متعال چنانکه میخواهد باش، برای تو بیش از آنی خواهد بود که میخواهی.
بارالها، ای قوی... ای عزیز! ما را بر قوم ستمگر یاری فرما.