80 - 81
ته ملاتړ ته اړتیا لرې، ښوونکي ته اړتیا لرې، مرجع او سرچینې ته اړتیا لرې، هغه چا ته اړتیا لرې چې هغه باندې توکل وکړې، څښتن ته اړتیا لرې، داسې چا ته اړتیا لرې چې تا ته ډاډ درکړي ځکه چې پدې ژوند کې د ستونزو شتون طبیعي خبره ده، ته قوي ځواک ته اړتیا لرې چې د دښمنانو له شر څخه ستا ساتنه وکړي، ته خپل مالک ته اړتیا لرې.
زه تا ته هېله مند راغلی یم اې د جلال څښتنه ... نو هغه بد حالت چې په ما راغلی زما څخه یې لرې کړه
یو غلام شکایت نه کوي مګر ... خپل بادار ته اې د غلامانو باداره (مالکه)
الله – سبحانه و تعالی- په خپل کتاب کې فرمایلي دي: (وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ) (او هم دى ښه كارساز، ښه ستايل شوى دى). [الشورى سورت: ایت 28]، او فرمایلي یې دي: (اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ) (او الله د هغو كسانو دوست دى چې ایمان يې راوړى دى، هغه دوى لره له تِیارو نه رڼا ته راوباسي). [البقرة سورت: ایت 257].
زموږ رب - عزوجل - د ټولو مخلوقاتو ولي او مالک دی؛ په پیدا کولو او تدبیر سره، او په هر وخت او هره شیبه کې د اسمانونو او ځمکې د کارونو او اندازو، او اداره کولو کې، او موږ لره له هغه پرته بل څوک ساتونکی نشته چې موږ ته ګټه ورسوي، او له موږ څخه زیانونه، د شر کارونه او بدۍ لرې کړي، زموږ واک او اختیار له هغه – عزوجل- سره دي.
او دا عمومي ولایت (دوستي) ده، چې دا: د ټولو مخلوقاتو سرپستي او ټولیز اداره کول دي، د نیک او فاسق، مؤمن او کافر لپاره.
مګر ځانګړی ولایت (دوستي)؛ دا د متقیانو اولیاوو لپاره ده؛ چې هغوی د جهالت، کفر او نافرمانۍ له تیارو څخه د علم، ایمان او اطاعت رڼا ته راوباسي، د هغوی پر دښمن باندې د هغوی مرسته کوي، او د هغوی لپاره د دوی دنیوي او دیني چارې سموي.
دا ولایت (دوستي) لاندې شیانو ته اړتیا لري: نرمي، رحمت، اصلاح، ساتنه او مینه، ایا الله –عزوجل- ندي فرمایي: (اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ) (او الله د هغو كسانو دوست دى چې ایمان يې راوړى دى، هغه دوى لره له تِیارو نه رڼا ته راوباسي). [البقرة سورت: ایت 257].
د الله –تبارک و تعالی- ولایت (دوستي) د مومن بنده لپاره د هغه د مینې له مخې ده چې هغه سره یې لري، ابن القیم -رحمه الله- فرمایي: "د ولایت او دوستۍ اساس: مینه ده، ځکه چې د مینې پرته دوستي نشته، لکه څنګه چې دښمني کې اصل نفرت دی.
او الله د هغو کسانو ساتونکی او دوست دی چې ایمان یې راوړی وي او هغوی د الله اولیا او دوستان دي، نو دوی د هغه سره د مینې درلودلو پر اساس دوستي کوي ،او هغه له دوی سره د مینې درلودلو پر اساس دوستي کوي، نو الله د خپل مومن بنده سره د هغه د مینې پر اساس دوستي کوي".
او د الله -سبحانه و تعالی- دوستي د نورو دوستیو په څیر نه ده؛ (لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ ۖ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ) (د هغه په مثل هېڅ شى نشته او هم دغه ښه اورېدونكى، ښه لیدونكى دى). [الشورى سورت: ایت 11].
او الله - سبحانه وتعالى - د خپل بنده سره په احسان، مهربانۍ، او جبران کولو له مخې دوستي کوي. (اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا) (الله د هغو كسانو دوست دى چې ایمان يې راوړى دى). [البقرة سورت: ایت 257]، د مخلوق پر خلاف؛ مخلوق به مخلوق سره دوستی کوي تر څو هغه تقویه کړي او په خپلې دوستۍ سره یې ډیروي، د بنده د ذلت او محتاجۍ په موخه.
مګر غالب او بډای ذات – سبحانه و تعالی - هغه د ذلت او محتاجۍ له امله د هیچا سره خواخوږي او دوستي نه کوي، نو الله – عزوجل- فرمایلي دي: (وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلِّ ۖ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا) (او ته ووایه: ټوله ثنا هغه الله لره خاص ده چې نه يې څوك اولاد نیولى دى او نه د هغه لپاره په بادشاهۍ كې څوك شریك شته او نه د هغه لپاره د عاجزۍ په وجه څوك دوست شته او ته د هغه لويي بیانوه، لويي كامله). [الإسراء سورت: ایت 111].
د الله د بندګانو څخه د دوست صفت: هغه څوک دي چې الله – عزوجل- او د هغه له رسول –صلی الله علیه وسلم- سره مينه لري، او له هغه چا سره مينه لري چې هغه له الله او د هغه له رسول سره مينه لري، او له هغه چا سره دښمني کوي چې له الله او د هغه له رسول سره دښمني کوي، او د هغه چا سره دوستي کوي چې هغه د الله او د هغه د رسول سره دوستي کوي، او د هغه چا سره دښمني کوي چې د الله او د هغه د رسول سره دښمني کوي، او د الله اطاعت کوي، او د هغه د نافرمانۍ څخه ډډه کوي. (وَمَن يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ) (او څوك چې له الله او د هغه له رسول او مومنانو سره دوستي وكړي، نو یقینًا هم د الله ډله غالبه كېدونكې ده). [المائدة سورت: ایت 56]، (لَّا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ) (ته به داسې قوم ونه مومې چې په الله او په ورځ د اخرت ایمان لري، چې دوى به له هغو كسانو سره دوستي كوي چې د الله او د هغه د رسول مخالفت كوي). [المجادلة سورت: ایت 22].
ولایت او دوستي: له دوو شرطونو پرته نه حاصليږي: په تقوا، او ايمان سره، نو الله –سبحانه و تعالی- فرمايلي دي: (أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ (62) (اګاه شئ! بېشكه د الله دوستان چې دي؛ پر هغوى باندې نه څه وېره شته او نه دوى غمژن كېږي. الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ (63) هغه كسان چې ایمان يې راوړى دى او ځان (له نافرمانیو) ساتي. لَهُمُ الْبُشْرَىٰ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ ۚ لَا تَبْدِيلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (64)) د همدوى لپاره په دنيايي ژوند كې زېرى دى او په اخرت كې (هم). د الله كلماتو لره هېڅ تبديلي نشته، همدغه ډېر ستر برى دى). [يونس سورت: ایت 62-64].
او د الله – تبارک و تعالی – دوستي هغه لاسته راوړنه ده چې اسباب او د زړه او جسمي اعمالو په درلودلو سره ترلاسه کيږي، الله –سبحانه و تعالی- فرمايي: (وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ) (او هغه كسان چې په (دین) زمونږ كې كوښښ كوي ( نو) مونږ به دوى ته خامخا ضرور خپلې لارې وښیو او بېشكه الله خامخا د نېكي كوونكو ملګرى دى). [العنكبوت سورت: ایت 69]، (وَهُوَ وَلِيُّهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ) (او هغه د دوى مددګار دى، په سبب د هغو عملونو چې دوى به كول). [الأنعام سورت: ایت 127].
خلک د الله –عزوجل- په دوستۍ کې د هغوی د ایمان او تقوا له مخې یو بل سره توپیر لري.
هرڅومره چې بنده د فرایضو او شرعي غوښتنو په ترسره کولو سره الله ته نږدې شي؛ په هماغه پیمانه به د الله –سبحانه و تعالی- مینه او نږدېوالی ترلاسه کړي.
صحیح روایت دی چې هغه -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: «يقَوْلُ اللهُ -عز وجل- : مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالحَرْبِ، وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ، وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ: كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَإِنْ سَأَلَنِي لَأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لَأُعِيذَنَّهُ. «الله – عزوجل- فرمايي: څوک چې زما له دوست سره دښمني وکړي، زه له هغه سره د جګړې اعلان کوم، او زما بنده ما ته په یو شي نه نږدې کېږي چې ما ته ډیر ګران وي د هغه څه نه چې ما په هغه فرض کړي، او زما بنده په نفلونو سره ما ته نږدې کیږي تر څو چې زه ورسره مینه وکړم، نو کله چې ورسره مینه وکړم: زه د هغه غوږ یم چې هغه ورباندې اوري، او د هغه سترګه به یم چې هغې سره ویني، او د هغه لاس یم چې په هغه ورسره نیول کوي، او د هغه پښه یم چې هغې سره ګرځي، او که هغه له ما څخه وغواړي، زه به یې ورکړم، او که هغه زما څخه د پناه غوښتنه وکړي، زه به هغه ته پناه ورکړم.
وَمَا تَرَدَّدْتُ عَنْ شَيْءٍ أَنَا فَاعِلُهُ تَرَدُّدِي عَنْ نَفْسِ المُؤْمِنِ؛ يَكْرَهُ المَوْتَ، وَأَنَا أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ» او زه د هیڅ څیز په هکله زړه نا زړه نه یم چې زه یې کوونکی یم لکه زما زړه نا زړه توب د مومن د ساه (روح اخېستلو) کې، هغه د مرګ څخه کرکه لري، او زه د هغه خپګان بد ګڼم». [بخاري روایت کړی].
شیخ الاسلام ابن تیمیه -رحمه الله- فرمايي: «ولي، هیڅکله د الله ولي نشي جوریدلی مګر دا چې په ظاهر او باطن کې د رسول -صلی الله علیه وسلم- پیروي وکړي، نو د هغه سره دوستي کول د رسول -صلی الله علیه وسلم- د پیروۍ په پیمانه دي».
د دی ځانګړې دوستۍ غوښتنه: په خپلو بندګانو باندې مهرباني او هغوی ته توفیق ورکول دي، (اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ) (او الله د هغو كسانو دوست دى چې ایمان يې راوړى دى، هغه دوى لره له تِیارو نه رڼا ته راوباسي). [البقرة سورت: ایت 257].
او دا : د ګناهونو د بخښنې او رحمت تقاضا کوي، (أَنتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۖ وَأَنتَ خَيْرُ الْغَافِرِينَ) (او الله د هغو كسانو دوست دى چې ایمان يې راوړى دى، هغه دوى لره له تِیارو نه رڼا ته راوباسي). [الأعراف سورت: ایت 155].
او په : دښمنانو باندې د بریا او ملاتړ تقاضا کوي، (أَنتَ مَوْلَانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ) ( هم ته زمونږ کار ساز یې نو د کافر قوم په خلاف ته زمونږ مدد وکړه). [البقرة سورت: ایت 286]، او الله –سبحانه وتعالی- وفرمایل: (بَلِ اللَّهُ مَوْلَاكُمْ ۖ وَهُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ) (بلكې الله ستاسو مددګار دى او هغه تر ټولو ښه مدد كوونكى دى). [آل عمران سورت: ایت 150].
د ولایت او دوستۍ تقاضا: جنت ته ننوتل او د دوزخ له اوره ژغورل کیدل دي، الله –سبحانه و تعالی- وفرمایل: (۞ لَهُمْ دَارُ السَّلَامِ عِندَ رَبِّهِمْ ۖ وَهُوَ وَلِيُّهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ) (د دوى لپاره د خپل رب په نیز د سلامتۍ كور دى او هغه د دوى مددګار دى، په سبب د هغو عملونو چې دوى به كول). [الأنعام سورت: ایت 127].
د الله له سترو نعمتونو څخه: دا چې الله ستا دوست وي، هغه – سبحانه و تعالی - وفرمایل: (نِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ) (هغه ښه مولٰی دى او ښه مدد كوونكى دى). [الأنفال سورت: ایت 40]، نو که الله – عزوجل- ستا دوست وي؛ نو په یقین سره تا په دنیا او اخرت کې امنیت ترلاسه کړ: (أُولَٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ) [(نو) دغه كسان دي چې د همدوى لپاره (له عذاب نه) امن (بچاو) دى او دغه كسان هدایت موندونكي دي]. [الأنعام سورت: ایت 82].
ته ډاډمن یې؛ ځکه چې الله – جل و علا- ستا سره دی، ستا ژبه تل وایي: (قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا هُوَ مَوْلَانَا ۚ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ) (ته ( دوى ته) ووایه: مونږ ته به له سره مصیبت راونه راسېږي مګر هغه چې الله زمونږ لپاره لیكلى دى، همغه زمونږ كارساز دى او پس لازم ده چې مومنان خاص په الله باندې توكل وكړي). التوبة سورت: ایت 51]. هغه تا باندې سختي راولي، تا باندې فشار راوړي، ترڅو تا غوره کړي؛ (وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ) (او مونږ اراده وكړه چې په هغو كسانو احسان وكړو چې په ځمكه كې ډېر ضعیف كړى شوي دي او چې دوى امامان وګرځوو او چې مونږ دوى (د فرعون د ملك) وارثان وګرځوو). [القصص سورت: ایت 5].
که ستا مالک ستا پالنه په غاړه واخلي؛ ته به په ډېره پاملرنې کې واوسې، او په لوی نعمت کې به وې، ته به خطا کوې او هغه تا ته سزا درکوي، ته به اسراف کوې او هغه به تا باندې کمښت راولي، ته به مغروره کیږې او هغه به تا ته ادب درکوي؛ او دا یوازې د دې لپاره دی چې الله – جل و علا – ستا مالک دی؛ ښه پالونکی او ښه ساتونکی دی.
او ته په یقین سره پوهیږې: چې دا د مینه کوونکي لخوا سزا ده او عذاب ندی؛ ځکه چې الله خپلو عزیزانو ته عذاب نه ورکوي؛ (وَقَالَتِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَىٰ نَحْنُ أَبْنَاءُ اللَّهِ وَأَحِبَّاؤُهُ ۚ قُلْ فَلِمَ يُعَذِّبُكُم بِذُنُوبِكُم ۖ بَلْ أَنتُم بَشَرٌ مِّمَّنْ خَلَقَ) (او یهودیانو او نصرانیانو وویل: مونږ د الله زامن او د هغه دوستان یو، ته (ورته) ووایه: نو بیا ولې هغه تاسو ته ستاسو د ګناهونو په وجه عذاب دركوي؟ بلكې تاسو د هغه په مخلوقاتو كې انسانان یئ). [المائدة سورت: ایت 18].
اې زما الله! ته د احسان څښتن یې ... او ستا له طرفه سخاوت او ډېره مهرباني ده
اې زما الله! خپلې بخښنې سره ما باندې مهرباني وکړه ... زه په دروازو کې ذلیل او متواضع ولاړ یم
اې الله! موږ ستا د مولا په نوم له تا څخه سوال کوو چې موږ ته جنت ته د ننوتو اجازه راکړه، او په پټه او ښکاره کې مو له خپلو دوستانو څخه وګرځوه.