59
په صحیح حدیث کې هغه -صلی الله علیه وسلم- فرمایلي: «وَلاَ أَحَدَ أَحَبُّ إِلَيْهِ المِدْحَةُ مِنَ اللهِ، وَمِنْ أَجْلِ ذَلِكَ: وَعَدَ اللهُ الجَنَّةَ»[رواه مسلم]، وفي رواية: «وَلاَ أَحَدَ أَحَبُّ إِلَيْهِ المِدْحَةُ مِنَ اللهِ؛ فَلِذَلِكَ مَدَحَ نَفْسَهُ» «له الله څخه بل هیڅوک ډیره ستاینه نه خوښوي، او د دې لپاره: الله د جنت وعده کړې ده» [مسلم روایت کړی]، او په بل روایت کې دي: «او د الله په څیر بل هیڅوک نشته چې ستاینه خوښه کړي؛ له همدې امله هغه د خپل ځان ستاینه وکړه». [بخاري روایت کړی].
او د بخاري په الادب المفرد کې راغلي: چې اسود بن سريع وايي: زه شاعر وم، نو رسول الله -صلی الله علیه وسلم- ته راغلم؛ ما وویل: ایا زه تاسو ته هغه ستاینې ونه وایم چې ما هغې باندې د خپل رب ستاینه کړیده؟
هغه وفرمایل: «إِنَّ رَبَّكَ يُحِبُّ المَحَامِدَ» «ستا رب ستاينه خوښوي» او پر دې یې څه زیات نکړل. [حسن حدیث دی].
ډالۍ کوونکي په ستاینې سره تا ته نشي رسیدلی ... حتا که دوی مبالغه هم وکړي، ځکه هغه څه چې په تاسو کې دي ډیر لوی دي
زموږ ستاینه الله ته ګټه نه رسوي، او زموږ نیمګړتیاوې الله باندې اثر نکوي؛ نو الله – تبارک و تعالی- په خپل ذات کې بډای دی، هغه په خپلو صفتونو باندې ستایل شوی دی نه د خلکو په ستاینې او تمجید سره، او نه د هغوی په مننې سره د هغه پر نعمتونو باندې.
مګر د الله – سبحانه و تعالی- له مهربانۍ څخه پر موږ باندې: دا چې زمونږ د ژوند جوړیدا د هغه د شکر او ستاینې په کولو سره ترسره کیږي؛ ترڅو نفس خپل رب ته پاک، مستقیم او ډاډه شي.
دا لیکنه چې زه یې تاسو ته وړاندې کوم او دا کتاب د الله –جل جلاله- له تمجید څخه دی چې موږ باندې یې پیرزو کړی دی؛ زه له هغه څخه غواړم چې زموږ له ټولو څخه یې قبوله کړي، او له ځان سره یې د ملاقات د ورځې لپاره مونږ ته ذخیره کړي.
ټوله ستاینه، نعمتونه او ملک تا لره دي اې زموږ ربه ... له تا څخه بل هیڅ څیز لوی او لوړ مقام والا نه دی
هغه – تبارک و تعالی – فرمایلي دي: (إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ) (بېشكه هغه (الله) ډېر ستايل شوى، د ډېرې لويي والا دى). [هود سورت: ایت 73].
او المجید: له مجد څخه اخیستل شوی دی، او هغه: پوره او بشپړ عزت، پراخوالي او کثرت ته ویل کیږي.
زموږ رب- عزوجل – ډیر سخاوت والا دی، د جلال خاوند دی، او هغه کوم عظمت او جلال دی چې له هغه –تبارک و تعالی- څخه به لوړ او بشپړ وي؟!
هغه په دې صفاتو سره توصیف شوی دی لکه: عزت، لویي، عظمت او جلال، او هغه د هر څیز څخه لوی دی، او له ټولو شیانو څخه لوړ مقام والا او برلاسی دی.
او زموږ د رب –تبارک و تعالی- هر صفت ډېر لوړ مقام والا دى؛ هغه په خپل علم کې په بشپړ دول سره پوه دی، خورا مهربان دی چې د هغه رحمت په هر څه کې شامل دی، په هر څه قادر دی، هیڅ شی هغه نشي عاجزولی، په خپل زغم کې بشپړ حلیم دی، په خپل حکمت کې خورا حکیم دی.
د هغه ټول نومونه او صفتونه د کمال والا دي؛ مونږ نشو کولی د هغه ستاینې وشمیرو، هغه داسې ذات دی چې پخپله یې د خپل ځان ستاینه کړیده.
الله –سبحانه و تعالی– د خپل ځان تمجید او ستاینه کړې ده، ځکه هغه د کمال، عظمت او جلال والا دی، په قدسي حدیث کې راغلي دي: «أَنَا الجَبَّارُ، أَنَا المُتَكَبِّرُ، أَنَا المَلِكُ، أَنَا المُتَعَالِي؛ يُمَجِّدُ نَفْسَهُ» «زه ځواکمن یم، زه متکبر یم، زه پادشاه یم، زه لوړ یم؛ خپل ځان ویاړمن بیانوي». [صحیح حدیث دی. احمد په مسند کې روایت کړی دی].
او زموږ رب د خپل عظمت او لوړ مقام په لرلو سره د ستاینې وړ دی: (إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ) (بېشكه هغه (الله) ډېر ستايل شوى، د ډېرې لويي والا دى). [هود سورت: ایت 73].
او هغه – تبارک و تعالی- په خپلو بندګانو باندې ډیر مهربان دی چې هغوی ته نعمتونه ورکوي، او دا چې خپلو اولیاوو ته د ستاینې او د هغه –تبارک و تعالی- د خاص عبودیت لپاره توفیق ورکوي.
په قدسي حدیث کې راغلي: «وَإِذَا قَالَ: (مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) [الفاتحة: 4]، قال: مَجَّدَنِي عَبْدِي» «او کله چې هغه وویل: (مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) د بَدلې د ورځې مالك دى [[الفاتحة: 4] (الله تعالی) وفرمایل: زما بنده زما ستاینه یې وکړه». [مسلم روایت کړی] او له هغه – صلی الله علیه وسلم- څخه په صحیح حدیث کې روایت شوی دی چې کله به یې سر له رکوع څخه پورته کاوه نو ویل به یې: «رَبَّنَا لَكَ الحَمْدُ، مِلْءَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ، وَمِلْءَ مَا شِئْتَ مِنْ شَيْءٍ بَعْدُ، أَهْلَ الثَّنَاءِ وَالمَجْدِ» "اې زموږ ربه ستا لپاره ستاینه ده، د اسمانونو او ځمکې د ډکوالي په اندازه، او د هر هغه څه د ډکوالي په اندازه چې ته یې له هغی وروسته غواړې، ته د ستاینې او جلال وړ یې". [مسلم روایت کړی]
د هغه –سبحانه و تعالی- له جلال څخه رسولانو او پیغمبرانو خپل جلال ترلاسه کړې؛ له همدې امله صحابه وو –رضي الله عنهم– له رسول الله –صلی الله علیه وسلم– څخه وپوښتل: موږ پوهیږو چې تا باندې څنګه سلام واچوو؛ مګر تاسو باندې څنګه درود ووایوو؟
هغه وفرمایل: « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ؛ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ» "اې االله! پر محمد او د هغه پرکورنۍ رحمت ووروه، لکه پر ابراهیم او د هغه پر کورنۍ دې چې لورولي ، بېشکه ته ستایلی او لوی یې». [بخاري روایت کړی او مسلم هم په همدې ډول روایت کړی].
او قرآن: د الله -سبحانه وتعالى- كلام دی، او هغه: (قُرْآنٌ مَّجِيدٌ) بلكې دغه د لوى قدر والا قرآن دى [البروج:21]، عزتمند، کریم، لوی دی، په نیکۍ، فضل او سخاوت کې پراخ دی.
او الله –عزوجل- په خپل سپېڅلي قرآن کې د خپل ځان ستاینه کړې ده، نو تر ټولو لوی آیت یې: هغه آیت دی چې د هغه ستاینه او د هغه صفتونه په کې ذکر شوي دي؛ لکه د البقره سورت، الکرسي آیت، چې د الله –عزوجل- په کتاب کې تر ټولو لوی آیت دی، او سورت اخلاص چې تر ټولو غوره سورت دی، تر دې چې په صحیح حدیث کې رسول الله -صلی الله علیه وسلم - فرمایلي: «إِنَّهَا تَعْدِلُ ثُلُثَ القُرْآنِ» "دا د قرآن د دریمې برخې سره برابر دی". [مسلم روایت کړی].
یو له سترو شیانو څخه چې بنده پرې د خپل رب لویي او ستاینه بیانوي: د شپې او د ورځې په لړ کې د هغه د کتاب تلاوت کول دي، او د هغه په احکامو باندې ټینګار کول، هغه کې فکر کول او پرې عمل کول دي؛ د پوهې، عاجزۍ او فهم له لحاظه.
او څوک چې د قرآن والاو له ډلې څخه وي، هغه د الله له ډلې څخه دی، هغه ډله چې د الله هغه ځانګړې ډله ده، په صحیح حدیث کې هغه –صلی الله علیه وسلم- فرمایلي: «إِنَّ اللهَ يَرْفَعُ بِهَذَا الكِتَابِ أَقْوَامًا، وَيَضَعُ بِهِ آخَرِينَ» "په حقیقت کې الله ځینې خلک په دې کتاب سره لوړوي او ځینې ښکته کوي". [مسلم روایت کړی].
عمر بن خطاب له نافع بن حارث سره په عسفان کې وکتل، عمر هغه په مکه کې په دندې ګمارلی و، هغه ورته وويل: تا د وادي خلکو باندې څوک وګماره؟ هغه وويل: ابن ابزا، ويې ويل: ابن ابزا څوک دى؟ ويې ويل: زموږ له خادمانو څخه يو خادم دی، ويې ويل: نو تا پر هغوى باندې خادم وټاکه؟! هغه وويل: هغه د الله د كتاب قاري دى، او د میراث په علم پوه دى.
عمر -رضي الله عنه- وویل: بېشکه زمونږ رسول الله -صلی الله علیه وسلم- فرماېلي: «إِنَّ اللهَ يَرْفَعُ بِهَذَا الكِتَابِ أَقْوَامًا، وَيَضَعُ بِهِ آخَرِينَ» "په حقیقت کې الله ځینې خلک په دې کتاب سره لوړوي او ځینې ښکته کوي". [مسلم روایت کړی].
عزت د هغه چا لپاره دی چې هغه قبول کړي او عمل پرې وکړي، او ذلت د هغه چا لپاره دی چې له هغه څخه مخ اړوي.
د هغو څیزونو له جملې څخه چې د رب – تبارک وتعالی- تمجید ورباندې کیږي: د هغه ښه ستاینه کول دي په: الحمد لله، الله اکبر، سبحان الله او لا اله الا الله ویلو سره، او څوک چې په دې ستاینو باندې مداومت وکړي، د دنيا او آخرت خير به تر لاسه کړي.
بخاري په خپل صحیح کې له ابوهریره -رضي الله عنه- څخه روایت کړی دی چې رسول الله -صلی الله علیه وسلم- فرمایلي: «إِنَّ لِـلَّـهِ مَلاَئِكَةً يَطُوْفُونَ فِي الطُّرُقِ يَلْتَمِسُوْنَ أَهْلَ الذِّكْرِ؛ فَإِذَا وَجَدُوْا قَوْمًا يَذْكُرُوْنَ اللهَ؛ تَنَادَوْا: هَلُمُّوْا إِلَى حَاجَتِكُمْ! فَيَحُفُّوْنَهُمْ بِأَجْنِحَتِهِمْ إِلَى السَّمَاء الدُّنْيَا. "الله لره پرښتې دي چې په لارو ګرځي، د ذکر حلقې لټوي؛ نو كله چې دوى داسې خلک ومومي چې د الله ذکر کوي؛ نو غږ وکړي: راشئ خپلې اړتیا ته! نو دوی په خپلو وزرونو باندې د لاندني اسمان پورې وپوښي.
فَيَسْأَلُهُمْ رَبُّهُمْ -وَهُوَ أَعْلَمُ مِنْهُمْ-: مَا يَقُوْلُ عِبَادِي؟ قَالُوْا: يَقُوْلُوْنَ: يُسَبِّحُوْنَكَ وَيُكَبِّرُوْنَكَ وَيَحْمَدُوْنَكَ وَيُمَجِّدُوْنَكَ. بیا الله له دوی څخه پوښتنه وکړي –پداسې حال کې چې هغه ښه پوهیږي-: زما بندګان څه وایي؟ دوی وایي: هغوی ستا تسبیح، تکبیر، تحمید، او تمجید بیانوي.
فَيَقُوْلُ: هَلْ رَأَوْنِي؟ فَيَقُوْلُوْنَ: لاَ -وَاللهِ!- مَا رَأَوْكَ؟ هغه به وفرمايي: ایا زه یې لیدلی یم؟ دوی به ووايي: نه - په الله قسم – تاسو یې نه یئ لیدلي؟
فَيَقُوْلُ: وَكَيْفَ لَوْ رَأَوْنِي؟ يَقُوْلُوْنَ: لَوْ رَأَوْكَ كَانُوا أَشَدَّ لَكَ عِبَادَةً، وَأَشَدَّ لَكَ تَمَجِيدًا وَتَحْمِيدًا، وَأَكْثَر لَكَ تَسْبِيحًا. هغه به وفرمايي: که هغوی ما وویني نو څنګه به وي؟ دوى به ووايي: كه هغوى تاسو وویني، نو ستا عبادت به ډېر وكړي، او ستا ډېر تمجید، تحمید او تسبيح او ستاينه به ادا كړي.
يَقُوْلُ: فَمَا يَسْأَلُوْنِي؟ يَقُوْلُوْنَ: يَسْأَلُوْنَكَ الجَنَّةَ. هغه به وفرمايي: له ما څخه څه غواړي؟ هغوی به ووايي: له تا څخه د جنت غوښتنه کوي.
يَقُوْلُ: وَهَلْ رَأَوْهَا؟ يَقُوْلُوْنَ: لاَ -وَاللهِ!- يَا رَبِّ مَا رَأَوْهَا. هغه به وفرمايي: ايا هغوى جنت لیدلی دی؟ هغوی به ووايي: نه - په الله قسم! هغوی جنت ندي لیدلی.
يَقُولُ: فَكَيْفَ لَوْ أَنَّهُمْ رَأَوْهَا؟ يَقُوْلُوْنَ: لَوْ أَنَّهُمْ رَأَوْهَا؛ كَانُوا أَشَدَّ عَلَيْهَا حِرْصًا، وَأَشَدَّ لَهَا طَلَبًا، وَأَعْظَمَ فِيهَا رَغْبَةً. هغه به وفرمايي: که هغوی لیدلی وای نو څنګه به و؟ هغوی به ووايي: که هغوی لیدلی وای د هغوی حرص به نور هم ډېر وای؛ او د هغې خورا غوښتونکي به وای، او د هغې لپاره به یې خورا لیوالتیا درلوده.
قَالَ: فَمِمَّ يَتَعَوَّذُوْنَ؟ يَقُوْلُوْنَ: مِنَ النَّارِ. هغه به وفرمايي: له څه شي څخه پناه غواړي؟ هغوی به ووايي: له اوره.
يَقُولُ: وَهَلْ رَأَوْهَا؟ يَقُوْلُوْنَ: لاَ -وَاللهِ!- يَا رَبِّ! مَا رَأَوْهَا. هغه به وفرمايي: ايا هغوى اور لیدلی دی؟ هغوی به ووايي: نه - په الله قسم! هغوی اور ندی لیدلی.
يَقُولُ: فَكَيْفَ لَوْ رَأَوْهَا؟ يَقُوْلُوْنَ: لَوْ رَأَوْهَا كَانُوا أَشَدَّ مِنْهَا فِرَارًا، وَأَشَدَّ لَها مَخَافَةً. هغه به وفرمايي: که هغوی لیدلی وی نو څنګه به و؟ هغوی به ووايي: كه يې ليدلی وى، نو له هغه نه به ډیر تښتېدونکي وای، او د هغه نه به ډیر ویریدونکی وی.
فَيَقُوْلُ: فَأُشْهِدُكُمْ أَنِّي قَدْ غَفَرْتُ لهُمْ! هغه به وفرمایي: نو زه تاسو ګواه نیسم چې ما هغوی ته بخښنه وکړه!
يَقُوْلُ مَلَكٌ مِنَ المَلَائِكَةِ: فِيهِمْ فُلاَنٌ لَيْسَ مِنْهُمْ، إِنَّمَا جَاءَ لِحَاجَةٍ! یوه ملاېکه به ووايي: په دوی کې فلانی هم شته چې له دوی څخه نه دی، خو د اړتیا لپاره راغلی دی!
قَالَ: هُمُ الجُلَسَاءُ لاَ يَشْقَى بِهِمْ جَلِيسُهُمْ». هغه به وفرمایي: دوی هغه ناست خلک دی چې هغوی سره ناست کس نه بد بخته کیږي».
نو که د دوی سره ناست کس نه بدبخته کیږي؛ نو د هغوی مقام به څه وي؟!
زموږ رب چې خپل عرش باندې برقراره دی چې په (المجید) سره یې وصف کړی، او الله–عزوجل- د ځان لپاره هیڅ شی نه غوره کوي مګر دا چې ترټولو غوره، بشپړ او خورا بشپړ وي، له همدې کبله حق یې دی چې مجید اوسي.
ای ربه تا لره ستاینه، نعمتونه او پادشاهي ده
له تا څخه بل هیڅ شی د مجد او عظمت وړ نه دی
هغه د اسمان د عرش مالک او تسلط لرونکی دی
د هغه د جلال لپاره مخونه عاجزې او سجدې کوي
پاکي ده هغه ذات لره چې مخلوق د هغه قدر نه پیژني
او هغه څوک چې د عرش څخه پورته دی یو او واحد دی
اې الله! ستا په مجید نامه سره مونږ سوال کوو: چې مونږ، زمونږ مور او پلار او ټولو مسلمانانو ته بخښنه وکړې.