56
اې فقیر بنده! د خپل مهربان رب دروازه تینګه ونیسه، او په غالب، او پوه رب باندې پیاوړی اوسه، او د هغه په اطاعت سره هغه ته نږدې شه؛ ځکه چې هغه ښه سلوک کوونکی او مهربان ذات دی.
بیا دلته؛ هغه پر تا باندې د خپلو نعمتونو فضل کوي؛ او که ته د هغه اطاعت وکړې هغه به تا ته عزت او فضل درکړي، او که تا هغه څه چې تیر شوي ضایع کړل، هغه به په تا باندې رحم وکړي او تا ته به مهلت او فرصت درکړي، نو که تا توبه وکړه او له ګناهونو څخه پښیمانه شوې، ستا څخه به مننه وکړي، او که تا نافرماني او بد چلند وکړ ستا ستر او پرده به وکړي.
چا چې د هغه د بندګۍ او محبت خوند څکلی وي نو څنګه به د هغه لرې والی وزغمي؟ یا هغه چا چې د هغه پر وړاندې د ذلت خوند څکلی وي نو هغه به څنګه د هغه لوري ته نه ورګرځي؟!
که د سرګردانو مینانو برخه په مخلوقاتو کې
لیلا او سلما وي چې زړه او عقل اخلي
نو بیا د هغه مین به څه حال وي چې
زړه یې وغواړي چې پورته اسمان خوا ته لاړ شي
او هغه چا ریښتیا ویلي چې ویلي یې دي: «په الله قسم! هغه لاره څومره د وحشت او تیارو لاره ده چې الله د هغې لارې تامینوونکی نه وي، او هغه لاره به څومره د ورکې لاره وي چې د هغې لارې لارښود نه وي".
ښه سلوک کوونکي او مهربان ذات لره پاکي ده! چې د هغه احسان، خیر او نیکمرغي د ځمکې او اسمانونو ټولو اوسیدونکو لپاره ظاهري او باطني خیر او نیکي؛ هر وخت کې خپره کړې ده.
او الله تعالی وفرمایل: (وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً) (او پر تاسو باندې يې خپل نعمتونه، چې ظاهري او باطني دي ؛ پوره كړي دي). [لقمان سورت: ايت 20]، او الله د خپل لوړ ذات ستاینه په دې وینا سره کړې ده: (إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِيمُ) (بېشكه هم دى ډېر احسان كوونكى، بې حده رحم كوونكى دى). [الطور سورت: ایت 28].
زمونږ رب –سبحانه و تعالی- چې پر خپلو بندګانو عطف کوونکی، مهربان، او هغوی باندې له نرمۍ څخه کار اخلي، د هغوی دنیوي او شرعي چارو ته سمون ورکوي.
او د هغه –تبارک و تعالی- د نیکۍ له کمال څخه دا دی چې هغه د نیکۍ کار کوونکي ته څو چنده اجر ورکولو باندې احسان کوي، ظالم او تیری کوونکو ته په بخښنې باندې احسان کوي.
او زموږ رب پر خپلو بندګانو مهربان دى؛ هغه د دوی لپاره اسانتیا غواړي او سختي نه غواړي.
هغه خپلو اولیاوو باندې احسان کوونکی دی؛ ځکه چې هغوی یې خپلې دوستۍ باندې ځانګړي کړل، هغوی یې د خپل عبادت لپاره غوره کړل، او له هغوی څخه یې هر ډول شر، بدي، او آفتونه لرې کړل.
د هغه د نیکۍ وړتیا په هغه څه کې څرګندیږي چې هغه د خپل ابدیت په کور کې د خپلو ساتونکو لپاره چمتو کړی دي: (إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلُ نَدْعُوهُ ۖ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِيمُ) (بېشكه مونږ له دې نه مخكې هم دغه (الله) باله، بېشكه هم دى ډېر احسان كوونكى، بې حده رحم كوونكى دى). [الطور سورت: ایت 28] .
او پاکي ده هغه لره ده چې نیکي د هغه له صفتونو څخه ده
او هغه احسان او دنیکو کارونو ډیر والی دی
له نیکۍ څخه یې سرچینه اخیستې ده چې هغه د هغه وصف دی
نو پدې اساس نیکي په دوه ډوله ده
وصف او فعل دی، نو هغه نیکی او احسان کوونکی دی
د ښو ورکوونکی او تل احسان کوونکی دی
نو الله –سبحانه و تعالی-: پر خپلو بندګانو باندې احسان کوونکی دی، دوی باندې مهربانه، دوی باندې احسان کوونکی، دوی په نیکۍ، سخاوت، فضل، شکر او قبلیدو سره نازوي؛ (وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً) (او پر تاسو باندې يې خپل نعمتونه، چې ظاهري دي او باطني دي؛ پوره كړي دي). [لقمان سورت: ایت 20].
هغه ملاېکې چې د رحمٰن د عرش حمل کوونکی او د هغې په شاوخوا کې دي؛ دوی تا ته د بخښنې دعا کوي!
هغه ملاېکې چې تا باندې مقررې شوي دي ستا ساتنه کوي، او هغه ملاېکې چې په اوبو او بوټو باندې مقررې شوي دي ستا د رزق لپاره هڅه کوي او په هغې کې کار کوي.
فلکونه او سیارې ستا د ګټو لپاره مسخرې شوي دي، لمر، سپوږمۍ او ستوري ستا لپاره مسخرې شوي دي، په دوامداره توګه په حرکت کې دي ترڅو ستا د وخت او زمان محاسبه وکړي، او ستا رزق تنظیم کړي.
نو ټوله ښکته نړۍ ستا لپاره تابع ده؛ ځمکه، غرونه، سمندرونه، ونې، میوې، نباتات، حیوانات… هر څه چې په کې دي ستا دي؛ (وَسَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مِّنْهُ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ) (او تاسو لپاره يې په كار لګولي دي هر هغه څه چې په اسمانونو كې دي او هر هغه څه چې په ځمكه كې دي، په داسې حال كې چې دا ټول د هغه له جانبه (مسخر) دي، بېشكه په دغو كې د هغه قوم لپاره یقینًا ډېرې نښې دي چې غور فكر كوي). [الجاثية سورت: ایت 13].
د هغه – سبحانه و تعالی- له احسان څخه: دا دی چې مونږ ته د هغه په لوري لاره اسانوي؛ هغه زموږ لپاره خپل شریعت اسانه، له تکلف او تکلیف څخه لرې وساته، او پر مونږ یې هغه کار ندی تحمیل کړی چې مونږ یې نه شو زغملای: (وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ) (او په تاسو باندې يې په دین كې هېڅ حرج (مشقت) ندى ایښى). [الحج سورت: ایت 78]، (لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا) (او الله هېڅ یو نفس نه مكلف كوي مګر د هغه له وَس سره سم). [البقرة سورت: ایت 286]، (وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ) (او یقینًا مونږ دا قرآن (د یادولو او پند اخيستلو لپاره) اسان كړى دى، نو آیا څوك پند اخيستونكى شته؟) [القمر سورت: ایت 17].
او له مونږ سره د هغه له نیکیو څخه: دا دي چې هغه –تبارک وتعالی-- زمونږ څخه لږ څه قبلوي، په ډیرو انعام ورکوي، او ډیر ګناهونه معافوي، او دا لوی حدیث زمونږ لپاره کافي دی؛ کوم چې رسول الله -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: «إِنَّ اللهَ كَتَبَ الحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ، ثُمَّ بَيَّنَ ذَلِكَ: "الله ښه او بد لیکلي، او بیا یې بیان کړي دي:
فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا؛ كَتَبَهَا اللهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، وَإِنْ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا؛ كَتَبَهَا اللهُ -عز وجل- عِنْدَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ، إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَى أَضْعَافٍ كَثِيرَةٍ. نو څوک چې د ښه کار نیت وکړي او بیا یې تر سره نکړي؛ الله هغه ورته بشپړ نیک عمل په توګه لیکي، او که نیت وکړي او بیا یې ترسره کړي؛ الله –عزوجل- په خپل نیز لس نیکۍ لیکي، تر اوه سوه چنده او له هغه څخه هم ډیر.
وَإِنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا؛ كَتَبَهَا اللهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، وَإِنْ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا؛ كَتَبَهَا اللهُ سَيّئَةً وَاحِدَةً» او که د بدۍ نیت وکړي او بیا یې تر سره نکړي؛ الله هغه ورته بشپړ نیک عمل په توګه لیکي، او که نیت وکړي او بیا یې ترسره کړي؛ الله –عزوجل- یې په خپل نیز یوه بدي لیکي». [بخاري او مسلم روایت کړی].
او پر مونږ باندې د هغه احسان: دا دی چې هغه د خپل بنده په توبه خوشحالیږي، او که مونږ ګناه وکړو هغه مونږ نه شرموي؛ بلکه، هغه زمونږ لپاره د توبې دروازې خلاصې کړي دي: (۞ قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ) (ته (دوى) ته ووایه: اى زما هغو بنده ګانو چې په خپلو ځانونو يې زیاتى كړى دى! تاسو د الله له رحمت نه مه ناامېده كېږئ، بېشكه الله ټول ګناهونه بخښي، بېشكه دغه (الله)، هم دى ښه بخښونكى، بې حده رحم كوونكى دى). [الزمر سورت: ایت 53].
او له هغه- عليه الصلاة والسلام- څخه په مستند ډول روایت شوي دي: «قَالَ اللهُ -سبحانه وتعالى- : يَا ابْنَ آدَمَ! إِنَّكَ مَا دَعَوتَنِي وَرَجَوتَنِي غَفَرْتُ لَكَ عَلَى مَا كَانَ مِنْكَ وَلَا أُبَالِيْ. -چې الله– سبحانه و تعالی- فرمایلي: ای د آدم اولاده! هرکله چې ته ما ته دعا وکړې او له ما څخه بخښنه وغواړې، زه به تاته د هغه څه بخښنه وکړم چې تا کړي دي او زه یې پروا نه کوم.
يَا ابْنَ آدَمَ! لَوْ بَلَغَتْ ذُنُوبُكَ عَنَانَ السَّمَاءِ ثُمَّ استَغْفَرْتَنِي غَفَرْتُ لَكَ وَلَا أُبَالِيْ. اې د آدم اولاده! که ستا ګناهونه د اسمان څوکو ته ورسيږي او بيا له ما څخه بخښنه وغواړې، زه به تاته بخښنه وکړم او پروا یې هم نه کوم.
يَا ابْنَ آدَمَ! إِنَّكَ لَوْ أَتَيْتَنِي بِقُرَابِ الأَرْضِ خَطَايَا ثُمَّ لقِيْتَنِي لَا تُشْرِكُ بِي شَيْئًا لأَتَيْتُكَ بِقُرَابِهَا مَغفِرَةً»[حديث صحيح. رواه الترمذي]. اې د آدم اولاده! که ته ما ته د ځمکې په اندازه له ګناهونو سره راشې او بیا ماسره مخ شې چې له ما سره دې هیڅ شرک نه وي کړی، زه به تاته بښنه وکړم. [صحیح حدیث دی. ترمذي کړی].
ستا ستاينه ده، هغه ستاينه چې په هغه سره موږ ستا په يادولو سره خوند اخلو ... که څه هم زه ټوله ثنا او ستاېنه نه شم شمېرلی ... تا لره داسې نیکې ستاېنې دي چې اسمان ډکوي ... او د هغه غاړې څنډې او ځمکه او وچه او دریاب
اې الله ما په خپل رحمت کې وپوښه، کوم چې ... پراخه دی او ټول مخلوق یې په کښې راغونډ کړي دي.
او زمونږ رب نیک دی، نیکۍ خوښوي، او هغه باندې امر کوي، او بندګانو کې دغه اخلاق خوښوي.
او تر ټولو بشپړ آیتونه: د هغه – سبحانه وتعالی- دا وینا ده: (لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَٰكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا ۖ وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ ۗ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ) (نېكي دا نده چې خپل مخونه د مشرق او مغرب په طرف وګرځوئ، او لېكن نېكي (د هغه چا) ده چې پر الله او پر ورځ د اخرت او پر ملايكو او پر كتابونو او پر نبیانو يې ایمان راوړى دى او د هغه په مینه (كې) خپلوانو او یتیمانو او مسكینانو او مسافرو او سوالګرو ته مال وركوي او په (ازادولو د) څټونو كې (يې لګوي) او لمونځ قايموي او زكات وركوي او د خپلو وعدو پوره كوونكي وي كله چې وعده وكړي، (خصوصًا) چې په سختۍ او تكلیف او د جنګ په وخت كې صبر كوونكي دي، دا هغه خلق دي چې رښتیني دي او همدغه خلق متقیان دي). [البقرة سورت: ایت 177].
او بنده به په آخرت کې د هغه له خوا د الله نېكۍ ته نه رسیږي مګر د هغه څه په پیروۍ کولو چې د هغه د نېكۍ او رضایت لامل کیږي، هغه –سبحانه و تعالی- ویلي: (لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ ۚ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ) (تاسو به (پوره) نېكۍ ته له سره ونه رسېږئ تر هغه پورې چې له هغه (څیز) نه څه حصه خرچ كړئ چې تاسو يې خوښَوئ، او تاسو چې څه څیز هم خرچ كوئ، نو بېشكه الله په هغه ښه عالم دى)، [آل عمران سورت: ایت 92].
رازي -رحمه الله- فرمايي: "هرڅوک چې د الله د بندګانو لپاره د خیر او آرامۍ دروازې پراخې کړي، الله به د هغه لپاره د دنیا او آخرت نعمتونه پراخه کړي".
اې الله! موږ باندې احسان وکړه، او موږ د سختو عذابونو څخه وساته؛ په یقین سره چې ته نیک او مهربان یې!