۸۶
در صحیح مسلم از صهیب رضی الله عنه از رسول خدا صلی الله علیه وسلم روایت است که فرمودند: «چون بهشتیان وارد بهشت شوند، الله تبارک و تعالی میفرماید: میخواهید چیزی بر نعمتهایتان بیفزایم؟ پس میگویند: آیا ما را روسفید نکردی؟ آیا ما را وارد بهشت نکردی و از آتش دوزخ نجات ندادی؟ پس حجاب برداشته میشود و به این ترتیب چیزی محبوبتر از نگاه کردن به پروردگارشان به آنان داده نشده است».
پس پاک و منزه است کسی که اندیشهها در زیبایی او مات و مبهوت و حیراناند.
و پاک و منزه است کسی که فهم و درک آدمی در عظمت و بزرگی او مضطرب و آشفته است.
و پاک و منزه است کسی که اذهان به سبب انوار او حیران و سرگرداناند.
الله زیباست و زیبایی را دوست دارد؛ بلکه همهی زیبایی از آن اوست و زیبایی همهی وجودش را از او گرفته است؛ کار زیبا انجام میدهد و پاداش زیبا میدهد.
وَهُوَ الجَمِيلُ عَلَى الحَقِيقَةِ كَيْفَ لَا؟! = او حقیقتا زیباست؛ و چگونه زیبا نباشد؟
وَجَمَالُ سَائِرِ هَذِهِ الأَكْوَانِ = درحالیکه زیبایی این جهان، تنها بخشی از آثار جمال اوست؛
مِنْ بَعْضِ آثَارِ الجَمِيلِ، فَرَبُّهَا = پس نزد آگاهان، پروردگار این زیبایی سزاوارتر به زیبایی است.
أَوْلَى وَأَجْدَرُ عِنْدَ ذِيْ العِرْفَانِ = در نظر عارفان بهتر و شایسته تر است
در صحیح مسلم وارد شده که رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنَّ اللهَ جَمِيلٌ يُحِبُّ الجَمَالَ». «الله زیباست و زیبایی را دوست دارد».
شیخ سعدی رحمه الله در شرح خود بر ابیات ابن قیم در نونیه میگوید: «جمیل» کسی است که دارندهی صفت حسن و احسان است؛ پس الله متعال در ذات و اسماء و صفات و افعالش زیباست؛ و این امکان برای مخلوق وجود ندارد که بخشی از زیبایی ذاتی خداوند را بیان کند؛ حتی بهشتیان با وجود نعمتهای ماندگاری که در آنها به سر میبرند و لذتها و سرور و شادمانی که از آن برخوردارند، قدر و اندازهی آن را نمیدانند؛ آنگاه که پروردگارشان را میبینند و از دیدن زیبایی او بهرهمند میشوند، همهی نعمتهایشان را فراموش میکنند؛ و شادمانی آنان به کلی از هم میپاشد و دوست دارند که این حالشان تداوم داشته باشد؛ تا از زیبایی و نور خداوندی بر زیبایی خود بیفزایند؛ چون قلبهایشان در شوق دائمی دیدار پروردگارشان است؛ و از این روز شادماناند؛ خوشحالی و شادمانی که نزدیک است در اثر آن قلبهایشان به پرواز درآید.
همچنین الله متعال در نامهای خود زیباست؛ و همگی آنها نیکوست؛ بلکه مطلقا زیباترین و نیکوترین اسامی را داراست؛ (وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا). «و الله زیباترین نامها را دارد؛ پس او را به آن [نامها] بخوانید». [الأعراف: ۱۸۰]
همهی اسامی خداوند بر نهایت حمد و ستایش و مجد و کمال دلالت میکنند؛ و مسمی به اسمی نیست که قابل تقسیم به کمال و جز آن میباشد.
او در اوصافش زیبا است؛ چنانکه همهی صفات او، صفات کمال و حمد و ثنا و ستایش هستند.
و افعال او همگی زیبا هستند؛ افعال او همگی نیکو هستند؛ افعالی که به خاطر آنها حمد و ستایش و شکرگزاری میشود».
اگر درختان همگی قلم شوند و دریاها جوهر و آسمانها الواحی برای نوشتن و خلائق ثنا و ستایش خداوندی را املا میکردند و در باب مدحِ جمال و زیبایی الله مینوشتند، در زیبایی که مستحق آن است، کوتاهی کرده و در زیبایی که در حق او واجب است، حقش را ادا نکرده و به عجز و ناتوانی خود در شکرگزاری از او اعترف میکنند.
عقلها را توان احاطهی جمال و زیبایی او نیست و چشمها او را درک نمیکنند؛ چنانکه رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «نمیتوانم ثنا و ستایش تو را در شمارش آورم؛ تو چنانی که خود را ستایش نمودهای». [به روایت مسلم].
زیبایی جهان و خشکی و دریا و سبزی و خورشید و ماه و ستارگان و چارپایان موجود در آن، همگی دلیل بر زیبایی او هستند؛ بهراستی که او بخشندهی زیبایی است و بخشندهی زیبایی، سزاوارتر به زیبایی است؛ (فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ) «[پربرکت و] بزرگوار است الله که نیکوترین آفریننده است». [مؤمنون: ۱۴]
و کسی نمیتواند این زیبایی را ببیند مگر آنکه الله متعال قلب او را به ایمان نورانی کرده است؛ و در این صورت ورای این زیبایی، زیبایی الله و جلال و کمال او را میبیند.
و هرکس ازیاد الله روی گرداند و از نور او خودداری کند و بر هدایتش سرکشی نماید، در این صورت از دیدن زیبایی بدیع او محروم میشود و در نتیجه چشم کور میگردد و بصیرت از بین میرود.
أَيُّهَا الشَّاكِـي وَمَا بِكَ دَاءٌ ... كَيْفَ تَغْدُوْ إِذَا غَدَوْتَ عَلَيْلًا ... أَتَرَى الشَّوْكَ فِي الوُرُوْدِ وَتَعْمَى ... أَنْ تَرَى فَوْقَهُ النَّدَى إِكْلَيْلًا = ای شاکی و ای آنکه بیمار نشدهای، چه حالی خواهی داشت، اگر صبح درحالی بیدار شوی که علیل و بیمار هستی؟ آیا خار گلها را میبینی و از ديدن شبنمی كه همچون تاجی بر بالای آن است، نابينايي؟!
وَالَّذِي نَفْسُـهُ بِغَيْرِ جَمَالٍ ... لَا يَرَى فِي الوُجُوْدِ شَيْئًا جَمِيلًا = کسی که نفسش زیبا نیست، در جهان هیچ چیزی را زیبا نمیبیند.
ایمان به این اسم، به ایمان و اشتیاق دیدار خداوند زیبا میافزاید؛ و یکی از دعاهای رسول خدا صلی الله علیه وسلم این بود که: «وَأَسْأَلُكَ لَذَّةَ النَّظَرِ إِلَى وَجْهِكَ، وَالشَّوْقَ إِلَى لِقَائِكَ..» یعنی: «و از تو لذت دیدار چهرهات و اشتیاق دیدارت را میخواهم». [حدیث صحیح. به روایت ترمذی]. و اینگونه مومن را آرام و آسوده و راضی به مقدرات ناگواری مییابی که الله متعال برای او در نظر گرفته است؛ چون الله متعال فقط کاری را انجام میدهد که در آن حکمت و خیر و خوبی برای بندهی مومن باشد. چون همهی افعال خداوند زیباست؛ و آنچه از فعل زیبا نشات میگیرد، زیباست؛ و این همان حسن ظن به خداوند است که رسول خدا صلی الله علیه وسلم در حدیث قدسی در مسند امام احمد بیان داشته است؛ اینکه الله متعال فرموده است: «الله متعال میفرماید: من نزد گمان بندهام میباشم؛ اگر ظن و گمان وی نسبت به من خوب باشد، چنین خواهد بود؛ و اگر بد باشد، چنان خواهد بود». [حدیث صحیح].
وَإِنِّي لَأَدْعُوْ اللهَ حَتَّى كَأَنَّنِي = و من الله را به دعا میخوانم، چنانکه گویا
أَرَى بِجَمِيلِ الظَّنِّ مَا اللهُ صَانِعُ = با گمان زیبا دیدم که خداوند چه میکند
مومن خداوند را ظاهرا و باطنا زیبا میبیند؛ چون با این زیبایی به الله متعال تقرب میجوید؛ و الله متعال به اقوال و اخلاق و اعمال زیبا تشویق کرده است؛ و در مورد بندهاش دوست دارد که: زبانش را با راستی و قلبش را با اخلاص و انابت و توکل و اعضایش را با طاعت و بدنش را با اظهار نعمتهایش بر آن - در پوشش و پاکیزگیاش - آراسته نماید.
مومن پروردگارش را با جمالی میشناسد که صفت اوست؛ و با بزرگی و جلالی او را عبادت میکند که شریعت و دینش میباشد.
و زمانی که پیامبر صلی الله علیه وسلم به اصحابش فرمود: «کسی که ذرهای کبر در قلبش باشد، وارد بهشت نمیشود»، مردی گفت: کسی دوست دارد لباس و کفش نیکو داشته باشد؛ [آیا این هم شامل کبر میشود؟]
پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «الله زیباست و زیبایی را دوست دارد؛ کبر نادیده گرفتن و پایمال کردن حق و تحقیر مردم است». [به روایت مسلم].
بارالها، در دو سرا زیبایی را روزیمان بگرداند؛ و زیبایی در نهان و آشکار را روزیمان بگردان؛ و زیبایی در اقوال و افعال را روزیمان بگردان، ای پروردگار جهانیان.