۲۱ - ۲۲
تِلْكَ الطَّبِيعَةُ قْفْ بِنَا يَا سَارِي ... حَتَّى أُرِيكَ بَدِيعَ صُنْعِ البَارِي ... الأَرْضُ حَوْلَكَ وَالسَّمَاءُ اهْتَزَّتَا ... لِرَوَائِعِ الآيَاتِ وَالآثَارِ = آن طبیعت است با ما همراه شو ای سیر کننده .. تا به تو صنع بدیع خداوند سازنده را نشان دهم. زمین پیرامونت و آسمان از آیات و نشانهها و آثار بسیار به خود میلرزند.
سُبْحَانَ مَنْ خَلَقَ الوُجُوْدَ مُصَوِّرًا ... تِلْكَ الدُّمَى وَمُقَدِّرِ الأَقْدَارِ = پاک و منزه است کسی که هستی را خلق نمود؛ به این همه انسان زندگی بخشید و مقدرات را مقدر نمود.
چه کسی آسمانها و زمین را خلق نموده است؟ چه کسی دانهها و هستهها را آفریده است؟ چه کسی صبح را میشکافد و شب را مایهی آرامش قرار داده و خورشید و ماه را ابزار حساب و سنجش قرار داده است؟ چه کسی خلقت انسان از گل را آغاز نموده است؟ چه کسی انسانها را از یک تن آفریده است؟ چه کسی همه چیز را وجود بخشیده و سپس هدایتشان کرده است؟
(هَٰذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ) «این آفرینشِ الله است؛ اینک [ای مشرکان،] به من نشان دهید کسانی که غیر از او هستند [و شما آنها را عبادت میکنید] چه آفریدهاند؟». [لقمان: ۱۱]
پاک و منزه است کسی که عظمت و بزرگی او عقل عارفان و دانایان را حیران کرده است!
پاک و منزه است کسی که سازههای بدیع او نگاه اندیشمندان را به خود معطوف کرده است!
پاک و منزه است کسی که انوار او دیدگان سالکان را شگفتزده نموده است!
(فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ) «[پربرکت و] بزرگوار است الله که نیکوترین آفریننده است». [المؤمنون: ۱۴]
در این بخش به دو اسم از اسامی الله متعال میپردازیم که عبارتند از: «الخالق» و «الخلاق».
الله متعال میفرماید: (إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ) «بیتردید، پروردگارت همان آفریدگارِ داناست». [الحجر: ۸۶] و میفرماید: (هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ) «او الله است: خالقِ هستی، آفریدگارِ آن از نیستی [و] شکلدهندۀ مخلوقات». [الحشر: ۲۴]
پروردگار ما کسی است که همهی چیزها را پس از آنکه وجودی نداشتند، ایجاد کرده است؛ و آنها را بیآنکه مثالی در گذشته داشته باشند، پدید آورده است. و افعال الله متعال مقدر به همان اندازهای است که تقدیر نموده است.
هر چیزی که در هستی وجود دارد، مخلوق اوست و خود معترف به الوهیت و ربوبیتش میباشد؛ و هرچیزی پیرامون خود میبینید و آنچه نمیبینید، دلیلی بر وجود الله متعال است؛ بلکه این الله است که همهی موجودات را خلق نموده و پرورش داده و سامان بخشیده و به حکمت خود استوار نموده و تصویر سازی کرده است؛ و همواره و همیشه از این وصف بزرگ برخوردار بوده و هست.
بر استخوان گوشت میپوشاند و بر گوشت پوست؛ و بر تن چارپایان لباس پشمی و مویی پوشانده و روح را در جنینِ در شکم مادر دمیده و سپس او را از شکم مادر خارج کرده و روزی میدهد و حفظ میکند و میآموزد؛ و انسان را در بهترین صورت و سامان خلق نموده و برای او دو چشم و زبان و دو لب قرار داده و دو راه خیر و شر را به او نشان داده است. (الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ (۷) «آن [پروردگاری] که تو را آفرید، سپس به تو سر و سامان داد و آنگاه تو را متعادل و متناسب کرد. فِي أَيِّ صُورَةٍ مَّا شَاءَ رَكَّبَكَ) و به هر شکلی [و صورتی] که خواست، تو را ترکیب نمود». [الانفطار: ۷-۸] (فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ) «[پربرکت و] بزرگوار است الله که نیکوترین آفریننده است». [المؤمنون: ۱۴]
وَكَذِلِكَ يَشْهَدُ أَنَّهُ سُبْحَانَهُ ... الخَلَّاقُ بَاعِثُ هَذِهِ الأَبْدَانِ = و همچنین شهادت میدهد که خداوند پاک و منزه آفریننده است و این بدنها را برمیانگیزد.
پروردگار ما آفریدگان را آفریده است تا او را بشناسند و عبادتش کنند: (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ) «و جن و انس را فقط برای این آفریدهام که مرا عبادت كنند [و از بندگىِ دیگران سر باز زنند]». [الذاريات: ۵۶]
هیچ مخلوقی نیست که بیهوده و عبث و صرفا برای سرگرمی آفریده شده باشد و الله متعال از اینکه چنین کند، پاک و منزه است؛ خود میفرماید: (وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ) «و ما آسمان و زمین و آنچه را که میان آنهاست به بازیچه نیافریدهایم». [الأنبياء: ۱۶]
بنابراین همهی موجودات شواهدی بر صفات پروردگار متعال هستند؛ و همگی به اسامی نیکوی او و حقایق نهفته در آنها اشاره نموده و آنها را زمزمه کرده و بر آنها دلالت میکنند.
تَأَمَّلْ سُطُوْرَ الكَائِنَاتِ فَإِنَّها ... مِنَ المَلِكِ الأَعْلَى إِلَيْكَ رَسَائِلُ ... وَقَدْ خُطَّ فِيهَا لَوْ تَأَمَّلْتَ خَطَّهَا ... أَلَا كُلُّ شَيْءٍ مَا خَلَا اللهَ بَاطِلُ = در خطوط و سطرهای کائنات بیندیش که از جانب فرمانروای برتر برای تو پیامهایی دارد. و اگر بیندیشی و تأمل کنی، درخواهی یافت که در آن چنین نوشته شده است: بدانید که همه چیز جز الله باطل است
تُشِيرُ بِإِثْبَاتِ الصِّفَاتِ لِرَبِّهَا ... فَصَامِتُهَا يَهْدِي وَمَنْ هُوَ قَائِلُ = هر چیزی به اثبات صفات برای پروردگارش اشاره میکند؛ چه آنچه ساکت است و چه آنچه ناطق، همگی هدایتگرند و راهنما.
الله متعال میفرماید: (إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ) «بیتردید، ما هر چیزی را به اندازه آفریدهایم». [القمر: ۴۹]
پزشکان میگویند: «سوراخ حنجره خیلی دقیق و ظریف طراحی شده است؛ چنانکه اگر اندکی بیش از این میزان باز شود، صدای انسان شنیده نمیشود و چون اندکی از این مقدار کمتر باز شود، تنفس سخت میشود». و به این ترتیب یا تنفس عادی است و صدا پنهان و یا صدا واضح است و تنفس سخت میشود.
(صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ ۚ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ) «این، آفرینشِ الهی است که هر چیزی را محکم [و استوار] پدید آورده است. بیتردید، او به آنچه میکنید آگاه است». [النمل: ۸۸]
اگر به میزان دید آدمی بیش از آنچه هست، افزوده شود، زندگی ما به جهنم تبدیل میشود!
هم اکنون وقتی به لیوان آبی که مینوشی بنگری، آن را صاف و زلال و گوارا و خالص میبینی، اما اگر اندکی به قوهی بینایی افزوده شود و دقت آن بیش از چیزی شود که هست، در همین یک لیوان چیزهای عجیب و غریبی را شاهد خواهی بود. موجودات زندهای را میبینی و میکروبهایی بیضرر و بیشمار؛ و به این ترتیب هرگز از این آب نخواهی نوشید؛ (إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ) «بیتردید، ما هر چیزی را به اندازه آفریدهایم». [القمر: ۴۹]
و اگر سطح قوهی شنوایی اندکی بیش از چیزی شود که هم اکنون هست، امکان ندارد بتوانی شب را بخوابی. چون همهی صداها را دریافت میکند؛ بلکه صدای دستگاه گوارش در معده، خود به تنهایی همچون صدای کارخانهای بزرگ خواهد بود. (إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ) «بیتردید، ما هر چیزی را به اندازه آفریدهایم». [القمر: ۴۹]
و اگر قوهی لامسه افزایش یابد، الکتریسیته ساکن را احساس خواهی کرد که زندگیات را به جهنمی غیر قابل تحمل تبدیل میکند. (وَفِي أَنفُسِكُمْ ۚ أَفَلَا تُبْصِرُونَ) «و در وجود خودتان، آیا نمىبینید؟». [الذاريات: ۲۱]
(هَٰذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ) «این آفرینشِ الله است؛ اینک [ای مشرکان،] به من نشان دهید کسانی که غیر از او هستند [و شما آنها را عبادت میکنید] چه آفریدهاند؟». [لقمان: ۱۱]
جای تعجب است از کسانی که فطرتشان دگرگون شده و نفسهایشان بیمار؛ اینکه در مورد الله متعال مجادله میکنند، با اینکه بذر اعتقاد به وجودش در ضمیر آنان کاشته شده است؛ (وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ) «و آنها را [از روی ستم و سرکشی] انکار کردند درحالیکه دلهایشان به آنها یقین داشتند». [النمل: ۱۴]
(وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ ۚ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ) «و اگر از مشرکان بپرسی: چه کسی آسمانها و زمین را آفریده است؟ قطعاً میگویند: الله. بگو: سپاس [و ستایش] مخصوصِ الله است [که شما را از این حقیقت، آگاه نمود]؛ بلکه بیشتر آنان نمیدانند». [لقمان: ۲۵]
مومن میداند که عزت و سربلندی او وابسته به خالق است؛ پس نفسش آرام میگیرد، چون میداند که خالقش او را رها نمیکند و تنها نمیگذارد؛ خداوند نگهبان اوست و در همه حال، خوشی و ناخوشی و فقر و ثروت و در آسایش و مصیبت در خیر و خوبی است. (أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ) «آگاه باشید! دوستان الله نه ترسی خواهند داشت و نه اندوهگین میشوند». [يونس: ۶۲]
بارالها، با توسل به اسم «خالق» تو از تو میخواهیم که ما را از اولیا و دوستان خود قرار دهی.