92
یو سړی راغی او د رسول الله -صلی الله علیه وسلم- مخې ته کېناست؛ ويې ويل: يا رسول الله! زه دوه داسې غلامان لرم چې ما ته درواغ وایي، خیانت کوي، زما نافرماني کوي، او زه هغوی ته ښکنځلې کوم او هغوی وهم، نو زه ددوی پر واړندې څنګه یم؟
هغه وفرمایل: «يُحْسَبُ مَا خَانُوْكَ وَعَصَوْكَ وَكَذَّبُوْكَ وَعِقَابُكَ إِيَّاهُمْ؛ فَإِنْ كَانَ عِقَابُكَ إِيَّاهُمْ بِقَدْرِ ذُنُوْبِهِمْ كَانَ كَفَافًا؛ لَا لَكَ وَلَا عَلَيْكَ، وَإِنْ كَانَ عِقَابُكَ إِيَّاهُمْ دُوْنَ ذُنُوْبِهِمْ؛ كَانَ فَضْلًا لَكَ، وَإِنْ كَانَ عِقَابُكَ إِيَّاهُمْ فَوْقَ ذُنُوْبِهِمْ؛ اقْتُصَّ لهُمْ مِنْكَ الفَضْلُ»، فتنحى الرجل، فجعل يبكي ويهتف. " د هغوی خیانت، نافرماني، درواغ، او ستا سزا ورکول به حسابیږي؛ که ستا سزا ورکول د دوی د ګناهونو په اندازه وي؛ نو هغه کفایت کوي؛ نه تا لره او نه تا باندې څه حق شته، او که د دوی لپاره ستا سزا ورکول د دوی د ګناهونو څخه لږ وي؛ دا ستا فضل او احسان دی، او که ستا سزا د دوی له ګناهونو څخه ډیره وي؛ نو ستا څخه به د هغه زیاتوالي غچ واخیستل شي». نو هغه سړی څنګ ته شو، په ژړا او فریاد یې پیل وکړ.
نو رسول الله -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: «أَمَا تَقْرَأُ كِتَابَ اللهِ: «ایا تاسو د الله کتاب نه لولئ: (وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا ۖ وَإِن كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا ۗ وَكَفَىٰ بِنَا حَاسِبِينَ) ( او د قیامت په ورځ به مونږ ډېرې د انصاف تلې كېږدو، نو په هېڅ نفس باندې به هېڅ شى ظلم ونه كړى شي او كه دا (عمل) د اوري د دانې په وزن وي مونږ به هغه راوړو او هم مونږ حساب كوونكي بس یو). [الأنبياء: 47]؟».
فقال الرجل: والله يا رسول الله! ما أجد لي ولهم شيئًا خيرًا من مفارقتهم! أشهدك أنهم أحرار كلهم. هغه سړي وویل: په الله قسم ای د الله رسوله! زه د دوی او خپل ځان لپاره د دوی پریښودلو څخه غوره بل څه نه وینم! زه تا ګواه نیسم چې دوی ټول آزاد دي. [صحیح حدیث دی. ترمذي روایت کړی].
قسم په الله که خلک پوه شوی وی ... چې هغوی د څه لپاره پيدا شوي دي هغوی به هیڅ کله خوب نه وی کړی
یقینا چې هغوی دداسې کار لپاره پیدا شوي دي ... چې که د هغوی د زړونو سترګې وویني هغوی به حیرانې او ړندې شي
د امام احمد په مسند کې له جابر -رضي الله عنه- څخه روایت دی چې رسول الله -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: «يَحْشُرُ اللهُ العِبَادَ، فَيُنَادِي بِصَوْتِ يَسْمَعُه مَنْ بَعُدَ كَمَا يَسْمَعُه مَنْ قَرُبَ: أَنَا المَلِكُ، أَنَا الدَّيَّان، لا يَنْبَغِي لأَحَدٍ مِنْ أَهْلِ النَّارِ أَنْ يَدْخُلَ النَّارَ وَلَهُ عِنْدَ أَحَدٍ مِنْ أَهْلِ الجَنَّةِ حَقٌّ؛ حَتَّى أَقُصَّهُ مِنْهُ، وَلَا يَنْبَغِي لأَحَدٍ مِنْ أَهْلِ الجَنَّةِ أَنْ يَدْخُلَ الجَنَّةَ وَلأَحَدٍ مِنْ أَهْلِ النَّار عِنْدَهُ حَقٌّ؛ حَتَّى أَقُصَّهُ مِنْهُ حَتَّى اللَّطْمَةَ» «الله به بندګان حشر کړي، هغه به اواز وکړي چې لرې کسان د نږدې کسانو په څیر به دا اواز واوري: زه پاچا یم، زه د خیر او شر بدله ورکوونکی یم، هیچ دوزخي ته نه ښایي چې دوزخ ته ننوځي او د هغه حق جنتي باندې پاتي وي؛ تر څو چې زه يې له هغه څخه پرې نکړم، هیچ جنتي ته نه ښایي چی جنت ته ننوځي او د دوزخي په هغه باندې پاتي وي؛ تر څو چې زه يې له هغه څخه پرې نکړم، حتا که هغه یوه څپیړه هم وي». [صحیح دی].
زمونږ رب – عزوجل – -هغه چي خپل عرش باندې بر قراره شو د خپلې پاچاهۍ دپاسه– ټول مخلوق هغه ته تابع شول، او ټول مخونه ورته عاجز شول، او د هغه د عظمت لپاره لویان او ظالمان او ټول مخلوق ذلیل او تسلیم شول، او هغه – عزوجل- چې ټول مخلوق باندې غالب او زورور دي؛ او ټول مخلوقات هغه –عزوجل- ته تابع شول؛ نو د ټولو بندګانو واک او اختیار د هغه په لاس کې دی، د پاچاهۍ چارې او واکمني د هغه په لاس کې ده، د هغه پرته بل هیڅ حکم کوونکی نشته، له هغه پرته بل رب نشته، او د هغه پرته بل معبود نشته.
او زموږ رب – سبحانه و تعالی - د خیر او شر بدله ورکونکی دی؛ هغه څوک چې د بندګانو محاسبه کوونکی او اجر ورکوونکی دی، او د دوی ترمنځ په ټاکلې ورځ فیصله کوي؛ لکه څنګه چې هغه –تبارک و تعالی- وفرمایل: (مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) (د بَدلې د ورځې مالك دى). [الفاتحة سورت: ایت 4]، (وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا ۖ وَإِن كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا ۗ وَكَفَىٰ بِنَا حَاسِبِينَ) (او د قیامت په ورځ به مونږ ډېرې د انصاف تلې كېږدو، نو په هېڅ نفس باندې به هېڅ شى ظلم ونه كړى شي او كه دا (عمل) د اوري د دانې په وزن وي مونږ به هغه راوړو او هم مونږ حساب كوونكي بس یو). [الأنبياء سورت: ایت 47].
څوک چې خیر ومومي، د الله شکر دې ادا کړي، او څوک چې له دې پرته بل څه ومومي، هغه دې یوازې خپل ځان ملامت کړي؛ (يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا ۗ وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ۗ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ) (په هغه ورځ كې چې هر نفس به هره هغه نېكي چې ده كړې وي، (خپلې مخي ته) حاضره ومومي او هره هغه بدي چې ده كړې ده (هغه هم)، دا (نفس) به ارزو كوي چې كاشكې د ده په منځ كې او د هغې (بدۍ) په منځ كې ډېر لرې واټن وی او الله تاسو له خپل ځان نه وېروي او الله په بنده ګانو باندې ډېر نرمي كوونكى دى). [آل عمران سورت: ایت 30].
الله عادل دی؛ د مظلوم حق له ظالم څخه اخلي، او له بادار څخه د غلام حق اخلي، او همدارنګه له حیواناتو څخه، رسول الله -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: «يُحْشَـرُ الخَلْقُ كُلُّهُمْ يَوْمَ القِيَامَةِ: البَهَائِمُ، وَالدَّوَابُّ، وَالطَّيْرُ، وَكُلُّ شَيْءٍ، فَيَبْلُغُ مِنْ عَدْلِ اللهِ: أَنْ يَأْخُذَ لِلْجَمَّاءِ مِنَ القَرْنَاءِ» «د قيامت په ورځ به ټول مخلوقات راغونډ شي: حیوانات، ساه لرونکي، مرغان او هر څیز، او د الله عدل به دی حد ته ورسېږي چی: د بې ښکرو حیواناتو حق له ښکرلرونکو حیواناتو څخه واخلي». [صحیح حدیث دی. حاکم په "المستدرک" کې روایت کړی دی]. او په بل لفظ کې دي: «وَحَتَّى الذَّرَّةَ مِنَ الذَّرَّةِ» "حتا له یوې ذرې څخه د بلې زرې حق اخلي". [صحیح حدیث دی. احمد په المسند کې روایت کړی دی].
کله چی پوه شوې چې د قيامت، بدلې او حساب په ورځ به له (الدیان) د خیر او شر بدله ورکوونکي سره مخامخ کیږې؛ او دا چې الله د یوې ذرې په پیمانې باندې ظلم نه کوي، او دا چې د خلکو ترمنځ څه شی دي هغه د شخړو پر بنسټ دي، او دا چې د بنده او د هغه د رب تر منځ د بخښنې او عفوې پر بنسټ دي، او حساب به ښو او بدو کارونو باندې وي، نو ته خپله نیکي څنګه نورو خلکو باندې تقسیموې، او د نورو بدۍ ځان ته اخلې، دا په داسې حال کې چې ته پوهیږې چې تا سره به هرومرو حساب کیږي؟!
نو هوښیار اوسه، او ځان سره حساب وکړه مخکې له دې چې تا سره حساب وشي؛ او څنګه چې ویل شوي: عاقل او هوښیار: هغه څوک دی چې خپل ځان وپیژني او د هغه څه لپاره کار وکړي چې له مرګ نه وروسته راځي، او عاجز: هغه څوک دی چې د خپل نفس د غوښتنو پیروي وکړي، او بیا الله څخه د نعمتونو او جنت امید ولري!
او کله چې رسول الله -صلی الله علیه وسلم- له خپلو صحابه و -رضي الله عنهم- څخه وپوښتل: «أَتَدْرُونَ مَا المُفْلِسُ؟»، قالوا: المفلس فينا من لا درهم له ولا متاع؛ فقال: «ایا پوهېږئ مفلس څه شی دی؟» هغوی وویل: په مونږ کې مفلس هغه څوک دی چې نه درهم (مال) او نه توکي ولري؛ هغه وویل: «إِنَّ المُفْلِسَ مِنْ أُمَّتِي يَأْتِي يَوْمَ القِيَامَةِ بِصَلاةٍ وَصِيَامٍ وَزَكَاةٍ، وَيَأْتِي قَدْ شَتَمَ هَذَا، وَقَذَفَ هَذَا، وَأَكَلَ مَالَ هَذَا، وَسَفَكَ دَمَ هَذَا، وَضَرَبَ هَذَا؛ فَيُعْطَى هَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ، وَهَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ، فَإِنَّ فَنِيَتْ حَسَنَاتُهُ قَبْلَ أَنْ يُقْضَى مَا عَلَيْهِ؛ أُخِذَ مِنْ خَطَايَاهُمْ؛ فَطُرِحَتْ عَلَيْهِ، ثُمَّ طُرِحَ فِي النَّارِ» "زما امت کې مفلس هغه څوک دی چې د قيامت په ورځ به له لمانځه، روژې او زکات سره راشي، په داسې حال کې به راشي چې یو ته به یې ښکنځلې کړي وي، او په یو بل به یې تهمت لګولی وي، او له بل څخه به یې مال خوړلی وي، او د بل چا وینه به يې توی کړي وي، او بل به یې وهلی وي؛ نو یوه ته به د هغه له نیکیو څخه ورکړل شي، او بل ته به هم د هغه له نیکیو څخه ورکړل شي، نو کله چې د هغه نیکۍ خلاصې شي مخکې لدې چې د نورو حقوق ادا کړي؛ د هغوی ګناهونه به واخېستل شي؛ او هغه باندې به واچول شي، بیا به اور ته واچول شي». [مسلم روایت کړی].
او عمر بن الخطاب -رضي الله عنه- فرمايي: " خپل ځان سره حساب وکړئ مخکې لدې چې تاسو سره حساب وشي، او خپل عملونه وزن کړئ مخکې له دې چې وزن شي، ځکه چې دا به د سبا په حساب کې ستاسو لپاره د نن ورځې حساب کولو څخه اسانه وي، او خپل ځانونه د لوې نندارې لپاره چمتو کړئ". (يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لَا تَخْفَىٰ مِنكُمْ خَافِيَةٌ) (په دغې ورځ كې به تاسو وړاندې كولى شئ، ستاسو له پټو (عملونو) نه به هېڅ (شى) پټ پاتي نشي). [الحاقة سورت: ایت 18] .
هغه ورځ په یاد ولره کله چې الله ته یوازې راشې ... او د عدالت ترازو ودرول شي
او له ګناهونو څخه پردې پورته شي ... او ګناه پرته له پردې څخه راشي
او د ابو الدرداء -رضي الله عنه- خبره په یاد ولره: «نیکي نه زړیږي، او ګناه نه هیریږي، او د خیر او شر بدله ورکوونکی ذات نه ویده کیږي، نو هغسې اوسه لکه څنګه چې غواړې! لکه څنګه چې ته کوې هماغسې به تاسره کیږي».
نو که ته مظلوم یې نو د خیر او شر بدله ورکوونکی ذات باندې خوشحاله اوسه، او دا نوم د ټولو مظلومانو او ځپل شوي لپاره د تسکین دی:
په الله قسم، ظلم بدمرغي ده ... او ګناهګار همېشه لپاره ظالم دی
او موږ د قیامت د ورځې بدله ورکوونکی ذات ته روانیږو ... او د الله پر وړاندې به مدعیان راټولیږي
اې الله! موږ له تا څخه غوښتنه کوو اې بدله ورکوونکی ذاته: موږ ته له خپلې لورې څخه بخښنه وکړه، او موږ باندې تاته د وړاندې کېدو په ورځ رحم وکړه.