28
ستا رب –سبحانه و تعالی-، هغه ذات چې د ټولو قدرتونو اوملکوت څښتن دی، لوى او عالي دى؛ خپلې اړتیاوې د هغه دروازې ته ورسوه، او د هغه په حضور کې خپل زړه متواضع ولره؛ هغه به ستا حاجتونه پوره کړي، ستا ناروغي به لرې کړي، ستا پور به ادا کړي، او ستا اندیښنه به لرې کړي، او ستا په خوله به موسکا راولي..
هغه لوي الله –تبارک وتعالی- دی.
ستا هیلې د لوی الله سره... حقایق دي.
او ستا ارمانونه که هر څومره لوړ وي، د لوی ذات په نیز .. ډیر کوچني دي.
او ستا خواهشات د لوی ذات په نیز .. تا ته به درکړل شي، او ستا لیوالتیا به تا ته راشي.
هغه – تبارک و تعالی - لوی دی؛ د وېرې په وخت کې ستا پټنځای او مصیبتونو کې ستا مرسته کوونکی... هغه لوی الله دی. (عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ) (د غیبو او د ښكاره و عالم دى، ډېر لوى، لوړ برتر دى) [الرعد سورت: ایت 9].
زموږ لوی څښتن – تبارک و تعالی -؛ څوک چې په خپل ذات کې لوی او لوړ دی، هیڅکله له هغه – عزوجل- څخه لوی او ستر شتون نه لري. (وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ) (او دغو (مشركانو) د الله تعظیم ونه كړ د هغه حق تعظیم، حال دا چې ځمكه ټوله د ده په قبضه كې ده د قیامت په ورځ كې او اسمانونه د ده په ښي لاس كې رانغاړل (راټول كړى) شوي دي) [الزمر سورت: ایت 67].
او زموږ رب – تبارک و تعالی - د هغه په صفاتو کې خورا لوی دی؛ دا صفتونه ټول د کمال، عظمت او جلال صفتونه دي، هیڅوک د هغه په نومونو کې شریک، مانند، شبیه، او ملګری شتون نلري،
او زموږ رب – تبارک و تعالی- په خپلو اعمالو کې تر ټولو لوی دی، او د هغه د مخلوق عظمت د هغه د عملونو په عظمت ګواهي ورکوي، (لَخَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ) (یقینًا د اسمانونو او ځمكې پیدا كول د خلقو له پیدا كولو نه ډېر لوى دي او لېكن د خلقو اكثریت نه پوهېږي) [غافر سورت: ایت 57].
زمونږ رب – تبارک و تعالی - ډېر لوی او د لویۍ خاوند دی، هغه ذات چې د هغه د جلال او عظمت په مقابل کی هر لوی، کوچنی ښکاري.
او زموږ رب – عزوجل – له ټولو نیمګړتیاوو، بدیو او عیبونو څخه ډېر لوی او لوړ دی.
او زمونږ رب - عزوجل - چې له هر ډول شر ، بدۍ او ظلم څخه پورته دی؛ (الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ) (ډېر لوى، لوړ برتر دى) [الرعد سورت: ایت 9]، (فَالْحُكْمُ لِلَّهِ الْعَلِيِّ الْكَبِيرِ) (نو حكم خاص هغه الله لره دى چې ډېر اوچت، ډېر لوى دى) [غافر سورت: ایت 12].
ټوله ستاینه، فضل او پادشاهي تا لره ده اې زموږ ربه
هیڅ شی ستا څخه د ویاړ په لحاظ لوړ ندی
پاکي ده هغه ذات لره چې خلق د هغه د قدر درناوی نه کوي
هغه ذات چې د عرش د پاسه واحد او تنها دی
او الله – جل و علا - له هر څه څخه لوی دی، او د هر هغه څخه لوی دی چې زموږ علم یې احاطه وشي کولی. (وَلَا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا) (او دوى د هغه د علم احاطه نشي كولى) [طه سورت: ایت 110].
الله – تبارک و تعالی - لدې څخه لوی دی چې مونږ د هغه د ذات یا د هغه د صفاتو په اړه وپوهیږو؛ له همدې امله مونږ د الله په اړه له فکر کولو څخه منع کړی شوي یو؛ ځکه چې مونږ په خپلو کوچنیو، نیمګړو او محدودو عقلونو سره هغه نشو درک کولی، په الاوسط کې د طبراني له قوله راغلي چې: رسول الله -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: "د الله د نعمتونو په اړه فکر وکړئ او د الله –عزوجل- په اړه فکر مه کوئ". [صحیح حدیث دی] او د هغه – عزوجل- په جلال او لویۍ یوازې هغه پوهیږی؛ نه کوم نږدې ملاېک، او نه کوم رالیږل شوی پیغمبر؛ هغه یوازې الله - عزوجل – ته ځانګړی شوی دی.
نو الله - عزوجل - له هر څه څخه لوی دی؛ د ذات، احترام، معنی، عزت او عظمت له لحاظه؛ له همدې امله ویل کیږي چې: د عربو لپاره ترټولو غوره کلمه د تعظیم او اجلال په معنی کې: د (الله اکبر) لفظ دی؛ ځکه چې دا د عظمت له صفت څخه ډیر بشپړ دی؛ او کله چې موږ ووایو: (الله اکبر) پدې کې عظمت شامل دی او په معنی کې له هغه څخه زیات دی.
له همدې امله په لمانځه او اذان کې مشروع الفاظ دي په: (الله اکبر) سره راغلي دي؛ ځکه چی دا د (الله اعظم) له ویلو څخه ډیر بشپړ دی، لکه څنګه چې په حدیث کې راغلی: «قَالَ اللهُ -عز وجل- : الكِبْرِيَاءُ رِدَائِي، وَالعَظَمَةُ إِزَارِي، فَمَنْ نَازَعَنِي وَاحِدًا مِنْهُمْا؛ قَذَفْتُهُ فِي النَّارِ» «الله –عزوجل- وفرمایل: لویي زما څادر دی او عظمت زما جامه ده، نو ددې هریو په اخیستلو کې چې څوک زما سره شخړه وکړي؛ هغه به اور ته واچوم». [صحيح حدیث دی. ابوداود روایت کړی].
امام ابن تیمیه -رحمه الله- فرمایي: نو هغه عظمت د لنګ (پرتوګ) په څیر او لویي یي د څادر په څیر معرفي کړه، او دا معلومه خبره ده چې څادر غوره ده، نو کله چې تکبیر د تعظیم په پرتله ډیر موثر و، هغه یي پدې لفظ سره بیان کړ، او پدې کې تعظیم هم شاملیږي.
نو لدې امله؛ دا کلمه په لمانځه کې د داخلېدو لپاره وضع شوې ده، ځکه چې مسلمان په دې سره پاچاهانو ته د غلامانو په څیر ننوځي، او کله چې د داخلېدو شرف یې حاصل کړ، نو تر ټولو موثر لفظ (الله اکبر) دی،او د هغه حال داسې وايي چې: "الله اکبر، زه له لدې لفظ سره خپل مالک، خالق او خپل روزي ورکوونکي ته ننوځم، او الله اکبر د ژوند له اندیښنو څخه ډیر لوی دی". که یې په اخلاص او فکر سره وویل؛ د الله عظمت به یې په زړه کې پیدا شي، غړي به یې عاجز شي، له الله څخه به حیا وکړي، او د هغه وقار او لویي به یې پرینږدي چې د هغه زړه له هغه پرته نورو سره مشغول شي، د دې کلمې د عظمت له امله دا کلمه د مسلمان په ډېرو عبادتونو کې ورسره مل ده، ترڅو دالله رضا ترلاسه کړي، ابن القیم -رحمه الله- فرمايي: "(وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللَّهِ أَكْبَرُ) (او د الله له جانبه رضامندي تر ټولو لویه ده) [التوبة سورت: ایت 72]، د الله رضا د بنده څخه د جنت او هغه څه چې په کې دی لویه ده؛ ځکه چې رضا د الله صفت دی، او جنت د هغه مخلوق دی.
(الله اکبر) که له زړه سره ګډ شي؛ مؤمن هغه سره وياړمن شي، او په الله باور او اعتماد وکړي، او په هغه باندې توکل وکړي، د هغه په نیز به هر څه د الله د لویۍ او عظمت په مقابل کې کوچني وي.
تاریخ پوهان وایي: "حجاج د مقام ابراهیم تر شا دوه رکعته لمونځ اداء کړ؛ د يمن له خلکو څخه يو فقیر راغی او د کعبې شاوخوا یې طواف کاوه، او د طواف پر مهال د یمني فقیر په جامو کې نېزه ونښتله او بیا د حجاج پر بدن وغورځیده؛ نو حجاج وویریده، بیا یې وویل: هغه ونیسئ! نو عسکرو ونیوه او ویې ویل: هغه ماته رانږدې کړئ؛ هغه یې ورته ورنږدې کړ.
حجاج وویل: ته ما پیژنې؟ هغه وویل: زه تا نه پیژنم! حجاج وویل: په یمن کې ستاسو والی څوک دی؟ ويې ويل: محمد بن يوسف - د حجاج ورور- ده هغه په شان ظالم او يا تر هغه بدتر دى، ويې ويل: ته نه پوهېږې چې زه يې ورور يم؟ ويې ويل: ته حجاج يې؟ ويې ويل: هو، غريب سړي وويل: ته بدبخته یې! او بدبخته ستا ورور دی! ويې ويل: زما ورور دی په یمن کې څنګه پرېښود؟ هغه وویل: ما هغه په خیټورۍ او چاقوالي حالت کې پریښود، هغه وویل: ما له تا څخه د هغه د روغتیا پوښتنه نه ده کړې، ما د هغه د عدالت په اړه وپوښتل، هغه وویل: ما هغه متجاوز او ظالم پرېښود، ویې ویل: ته نه پوهېږې چې هغه زما ورور دی؟ ته له ما څخه نه وېرېږې؟ ويې ويل: اې حجاجه، ته څه فکر کوې په کومه پیمانه چې ستا ورور په تا نازیږي زه به په خپل واحد او یکتا ذات باندې له هغه څخه زیات نه نازیږم ؟! طاووس - راوي - وویل: په الله قسم زما ویښتان ودریدل ! بیا حجاج هغه سړی خوشې کړ؛ نو هغه د کعبې طواف بیرته پیل کړ او پرته له الله څخه له هیچا څخه نه ویریده.
د هغوی کفنونه د فداکارۍ په وینو رنګ شوي وو
الله د هغې زنځيرونو څخه لوی دی چې دوی یې ورڅکول
ستا په لاس کې د لارښوونې رسۍ غښتلی اړخ لري
په لاره او زموږ د ارواحو په یو اړخ کې
هغه کوم لوی کار دی، لویه غمیزه او لویه اندیښنه ده چې د لوی الله لپاره به د هغه حل ستونزمن وي؟
نو؛ الله – عزوجل- لوی دی، او هر لوی سړی چې تاسو لیدلی وي، او یا مو اوریدلي وي او یا مو پیژندلی وي؛ الله د هغه رب دی، الله د هغه څخه لوی دی، نو هغه به څرنګه ستونزې وي چې د عزت، لویۍ او عظیم الله له ارادې سره مقابله وکولی شي؟
نو؛ الله – تبارک و تعالی- لوی ذات دی، هغه ذات چې ستاسو ستونزې به حل کړي، ستا ټول دردونه په روغتیا، او ستا ټول ارمانونه به په حقیقت او ستاسو ټولې اوښکې به په موسکاګانو بدلې کړي.
نو خپل لاسونه د الله رسۍ باندې ټینګ وساته
ځکه چې هغه ستا ستنه ده کله چې نورې ستنې تا سره جفا وکړي
اې الله! موږ له تا څخه ستا په لوی نوم غوښتنه کوو: چې پر مونږ جنت ته د ننوتلو او له اور څخه د خلاصون پیرزوینه وکړې.