84
يو حکیم ته وويل شو: ته ولې د لکړې په نيولو باندې عادت شوی يې، په داسې حال کې چې نه بوډا يې او نه ناروغ يې؟ هغه وويل: د دې خبرې په یاد راوستلو چې زه مسافر يم.
لکړه مې له ځانه سره واخیسته، کمزورۍ دې ته اړ کړی نه یم چې هغه واخلم
او نه هم د دې لپاره چې ملا مې د بوډا توب له امله کږه شوې وي
خو ما خپل ځان دې ته اړ کړی چې هغه له ځان سره واخلم
ترڅو هغه ته وښایم چې مقیم په سفر کې دی
مسافر ته یې اعلان وکړ چې: په دې دنیا کې د اوسیدو لپاره ځای نه لرې؛ هغې ته زړه مه ښه کوه، او اعلان یې د هغه –عزوجل- په دې قول کې دی: (إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْهَا وَإِلَيْنَا يُرْجَعُونَ) (بېشكه مونږ چې یو، همدا مونږ د ځمكې او د هغه چا چې په دغه (ځمكه) باندې دي؛ وارثان كېږو او خاص مونږ ته به دوى بېرته راوستى شي). [مريم سورت: ایت 40].
نو الله: الوارث (دهر شي وارث ، مالک) – تبارک و تعالی- دی.
موږ د هغه – سبحانه و تعالی- د نوم: الوارث –تبارک و تعالی- سره تم کیږو، موږ خپل ځان ته یادونه کوو؛ ترڅو الله په موږ رحم وکړي:
هغه – سبحانه و تعالی- وفرمایل: (وَإِنَّا لَنَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ) (او بېشكه مونږ، یقینًا همدا مونږ ژوند وركوو او مرګ وركوو او همدا مونږ وارثان یو). [الحجر سورت: ایت 23].
نو زمونږ رب - عزوجل - هغه ذات دی چې د ټولو مخلوقاتو له فنا کیدو وروسته پاتې کېدونکی دی، د ټولو څیزونو وارث دی کله چې فنا شي هر هغه څه چې په ځمکه او اسمانونو کې دي.
او زموږ رب الوارث –عزوجل- دی، پرته له دې چې هیچا ته میراث پریږدي، پاتې او باقي ذات دی چې ملک یې محدود ندی، هغه –سبحانه و تعالی- فرمایلي: (إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْهَا وَإِلَيْنَا يُرْجَعُونَ) (بېشكه مونږ چې یو، همدا مونږ د ځمكې او د هغه چا چې په دغه (ځمكه) باندې دي؛ وارثان كېږو او خاص مونږ ته به دوى بېرته راوستى شي). [مريم سورت: ایت 40].
او زمونږ رب – سبحانه و تعالی - اوس هم د ټولو شیانو د اصل مالک دی، چا ته چې وغواړي له هغې څخه ورکوي، او چا ته یې چې خوښه وي پر هغې باندې ځای ناستی ګرځوي، هغه –سبحانه و تعالی- وفرمایل: (إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ ۖ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ) (بېشكه ځمكه د الله لپاره ده، هغه په خپلو بنده ګانو كې هغه څوك د دې وارث ګرځوي چې يې وغواړي او ښه انجام د پرهېزګارانو لپاره دى). [الأعراف سورت: ایت 128].
او زمونږ رب –سبحانه و تعالی- هغه ذات دی چې مومنانو ته په دنیا کې د کافرانو کورونه او په آخرت کې د دوی د استوګنې ځایونه په میراث ورکوي.
او ددنیا په اړه؛ الله –سبحانه و تعالی- فرمایي: (وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَّمْ تَطَئُوهَا) (او هغه، تاسو وارثان كړئ د هغوى د ځمكو او د هغوى د كورونو او د هغوى د مالونو او د هغې ځمكې چې تاسو هغه نه وه پایمال كړې). [الأحزاب سورت: ایت 27]، او د آخرت په اړه؛ الله -سبحانه وتعالى- فرمایي:- (تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن كَانَ تَقِيًّا) (دغه هغه جنتونه دي چې مونږ يې په خپلو بنده ګانو كې هغه څوك وارث ګرځوو چې پرهېزګاره وي). [مريم سورت: ایت 63]، او هغه -سبحانه وتعالى- فرمایي- : (وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ ۖ وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ ۖ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ ۖ وَنُودُوا أَن تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ) (او مونږ به د دوى په سينو كې پرته كينه راوباسو، د دوى له لاندې به ویالې بهېږي، او دوى به وايي: ټولې ستاينې هغه الله لره دي؛ هغه چې مونږ ته يې د دې هدایت وكړ او مونږ پخپله (داسې) نه وو چې دا لار مو موندلې وَى، كه چېرې الله مونږ ته دا لار نه وه راښودلې، یقینًا یقینًا زمونږ د رب رسولان په حقه سره راغلي وو او دوى ته به اواز وكړى شي چې دا جنت دى چې تاسو د ده وارثان ګرځول شوي یئ، په سبب د هغو عملونو چې تاسو به كول). [الأعراف سورت: ایت 43].
او د الله –عزوجل- کتاب : د لارښونې، عزت او کامیابۍ کتاب دی، هغه چا ته یې په میراث ورکوي چې د عزت له مخې انتخاب او غوره شوي وي، الله -سبحانه وتعالی- فرمایلي:- (ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا ۖ فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ) (بیا مونږ د دغه كتاب (قرآن) وارثان كړل هغه كسان چې مونږ په خپلو بنده ګانو كې غوره (او انتخاب) كړي وو، بیا په دوى كې ځینې په خپل ځان ظلم كوونكي دي او ځینې په دوى كې منځ لاري دي او ځینې په دوى كې نېكیو ته ړومبى كېدونكي دي، د الله په حكم سره، یقینًا همدغه ډېر لوى فضل دى). [فاطر سورت: ایت 32].
دا چې مؤمن جانشین دی او خپل رب ته تلوونکی دی؛ او د مؤمن لپاره د الله له مهربانۍ او سخاوت څخه دا دي: چې هغه ته یې امر کړی چې له هغه څه څخه چې الله ورته ورکړي دي انفاق وکړي؛ که څه هم هغه د هغه –سبحانه و تعالی- له خاص ملکیت څخه دی، او بیا یې ورته د لوی اجر ژمنه هم وکړه، هغه –سبحانه و تعالی- فرمایي: (آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُم مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ ۖ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ) [(اې خلقو! تاسو په الله او د هغه په رسول ایمان راوړئ او له هغه (مال) څخه څه خرچ كړئ چې هغه (الله) تاسو په دغه (مال) كې (د نورو خلقو) ځاى ناستي (خلیفه ګان) جوړ كړي یئ، نو هغه كسان چې له تاسو نه يې ایمان راوړى دى او انفاق يې كړى دى، د دوى لپاره ډېر لوى اجر دى]. [الحديد سورت: ایت 7]، او هغه -سبحانه وتعالى- فرمایلي- : (وَمَا لَكُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ) (او تاسو ته څه مانع (او عذر ) دى چې د الله په لاره كې خپل مال) نه لګوئ، حال دا چې د اسمانونو او ځمكې میراث خاص د الله لپاره دى). [الحديد سورت: ایت 10]، واقعي مالکیت: هغه څه دي چې بنده د آخرت ورځې لپاره خوندي کړي دي.
په صحیح مسلم کې مطرف له خپل پلار عبدالله بن الشخیر -رضي الله عنه- څخه روایت کړی چې هغه وویل: زه رسول الله -صلی الله علیه وسلم- ته راغلم، په داسې حال کې چې هغه تلاوت کاوه :(أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ) (تاسو غافله كړئ فخر كولو په یو بل باندې په ډېروالي (د مال، اولاد او قام) سره) [التكاثر:1]، هغه وویل: «يَقُولُ ابْنُ آدَمَ: مَالِي.. مَالِي! وَهَلْ لَكَ -يَا ابْنَ آدَمَ!- مِنْ مَالِكَ إِلَّا مَا أَكَلْتَ فَأَفْنَيْتَ، أَوْ لَبِسْتَ فَأَبْلَيْتَ، أَوْ تَصَدَّقْتَ فَأَمْضَيْتَ؟». «د آدم اولاد وايي: زما مال، زما مال! او اې د آدم اولاده، آیا تا لره پرته له هغه مال څخه چې تا وخوړ او خلاص دې کړې، او هغه چې تا واغوست او زوړ دې کړ، او هغه چې تا صدقه کړ او له زړه څخه دې وبخښه، نور څه تا پورې اړه لري!؟».
او مؤمن پوهیږي چې لاس یې د امانت لاس دی، او هغه څه چې د هغه د لاس لاندې دي امانت دي، او الله ویني چې هغه څنګه کاروي!
مال او کورنۍ ندي مګر امانت دي
او یوه ورځ به هرومرو دغه امانت بیرته سپارې
نو بیا پوه شه چې په دې نوم باندې الله ته توسل کول د الله –سبحانه وتعالی- ددې وینا په عمومیت کې شامل دي: (وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا) (او خاص د الله لپاره تر ټولو ښكلي نومونه دي، نو تاسو الله په دغو (نومونو) سره بلئ). [الأعراف سورت: ایت 180]؛ په ځانګړې توګه د غوښتل شوي څیز او یاد شوي نوم ترمنځ د تناسب په نظر کې نیولو سره؛ لکه څنګه چې د الله د نبی زکریا –علیه السلام- په دعا کې راغلي: (وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ) (او (یاد كړه) زكریا كله چې هغه خپل رب ته اواز وكړ: اى زما ربه! ما يوازې (بې اولاده) مه پرېږده او ته ترټولو غوره وارث يې). [الأنبياء سورت: ایت 89]، او فرمایي: (وَإِنِّي خِفْتُ الْمَوَالِيَ مِن وَرَائِي وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِرًا فَهَبْ لِي مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا (5) (او بېشكه زه چې یم، خپل وروسته له خپلوانو نه وېرېږم، او زما ښځه له شروع نه شنډه ده، نو ته ما ته له خپل جانب نه یو وارث راكړه. يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ ۖ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا (6)) چې وارث شي د دين زما او وارث شي د دين د اولاد د يعقوب او دى وګرځوه اى ربه غوره شوى). [مريم سورت: ایتونه 5-6].
هغه ميراث چې دلته يې يادونه شوې ده: دا د علم، نبوت او د الله – عزوجل- لوري ته د دعوت کولو ميراث دی، د مال ميراث ندى، او دا ډول مبارک ميراث هغه دى چې د هغه –سبحانه و تعالی- په دې وينا کې ذکر شوى: (وَوَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ) (او سلیمان د داود (په علم، نبوت او سلطنت كې) وارث شو). [النمل سورت: ایت 16].
او له هغه –صلی الله علیه وسلم- څخه په صحیح ډول روایت شوی دی چې هغه به فرمایل: «اللَّهُمَّ! أَمْتِعْنِي بِسَمْعِي وَبَصَـرِي، وَاجْعَلْهُمَا الوَارِثَ مِنِّي» «اې الله! زما د غوږونو او سترګو څخه د خوند اخیستلو توفیق راکړه، او هغوی دواړه زما وارثان وګرځوه». [صحیح حدیث دی. حاکم په مستدرک کې روایت کړی دی].
علماوو په دې نوم سره دې ته اشاره کړې ده چې: بنده د میراث د حقوقو په اړه له الله –تبارک و تعالی- څخه ووېرېږي؛ پر هیڅ یو له وارثانو دې ظلم نه کوي.
اې الله! مونږ له تا څخه ستا په الوارث نوم غوښتنه کوو: چې مونږ ته ددې توفیق راکړې چې له غوږونو او سترګو څخه خوند واخلو، او هغوی دواړه زموږ وارثان وګرځوه.