61 - 62
بخاري په خپل صحیح کې روایتوي چې رسول الله -صلی الله علیه وسلم- فرمایلي: «أَنَّ رَجُلًا رَأَى كَلْبًا يَأْكُلُ الثَّرَى مِنَ العَطَشِ؛ فَأَخَذَ الرَّجُلُ خُفَّهُ، فَجَعَلَ يَغْرِفُ لَهُ بِهِ حَتَّى أَرْوَاهُ؛ فَشَكَرَ اللهُ لَهُ، فَأَدْخَلَهُ الجَنَّةَ». «یو سړي ولیدل چې یو سپی له تندې څخه خاورې خوري؛ نو هغه سړي خپله موزه واخیسته او په هغې کې يې اوبه ورکولې تر څو یې تنده ماته شوه؛ نو الله د هغه څخه مننه وکړه، او هغه یې جنت ته داخل کړ».
هغه –سبحانه و تعالی- د خپل ذات په ستاینه کې فرمایي: (وَكَانَ اللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمًا) (او الله له همېشه شكر قبلوونكي، ښه پوه دى). [النساء سورت: ایت 147]، او الله -سبحانه وتعالى- فرمایي-: (وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ) (او الله ښه قدردان، ښه تحمل والا دى). [التغابن سورت: ایت 17].
زموږ رب – سبحانه و تعالی - په لږ اطاعت سره مننه کوي؛ او هغه باندې ډېر اجر ورکوي، بلکې څو چنده ثواب ورکوي؛ له شمیرلو او حساب څخه ډیر اجر ورکوي، (مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا ۖ وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَىٰ إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ) (څوك چې یوه نېكي راوړي، نو د هغه لپاره د هغې لس چنده دي او څوك چې یوه بدي راوړي، نو هغه ته به يوازې د هغې په مثل سزا وركولى شي او پر دوى به ظلم نه كېږي). [الأنعام سورت: ایت 160].
او زمونږ رب –سبحانه و تعالی- د بندګانو په شکر کولو سره له هغوی څخه مننه کوي؛ او هغوی د خپل له ډیر خیر او فضل څخه برخمن کوي، حال دا چې هغه ذات دا ټول هغوی ته ورکړي دي، (وَمَا بِكُم مِّن نِّعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ) (او پر تاسو چې هر نعمت شوى دى، نو د الله له طرفه دى). [النحل سورت: ایت 53].
او زموږ رب –سبحانه و تعالی- د خپل بنده څخه داسې مننه کوي چې د خپلو د ملائکو په منځ کې او په پورته اسمان کې د هغه ستاینه کوي، او د خپلو بندګانو په منځ کې د هغه شکر برقراروي، او د هغوی د کړنو په خاطر له هغوی څخه مننه کوي، (ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ ۚ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورًا) (اې د هغه چا اولاده چې مونږ له نوح سره سواره كړي وو، بېشكه هغه ډېر شكر ایستونكى بنده و). [الإسراء سورت: ایت 3].
او زموږ رب –سبحانه و تعالی- ډیری خطاګانې بخښي، او لږ مقدار نیک عملونه هم قبلوي او هغه باندې اجر ورکوي؛ (إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ) (بېشكه زمونږ رب خامخا ډېر بخښونكى، بې حده قدردان دى). [فاطر سورت: ایت 34].
زموږ رب –سبحانه و تعالی- ډیر د نعمت ورکوونکی دی، او هغه په لږې ستاینې او شکر کولو سره راضي کیږي.
په صحیح مسلم کې له رسول الله -صلی الله علیه وسلم- څخه روایت دی چې هغه فرمایلي: «إِنَّ اللهَ لَيَرْضَى عَنِ العَبْدِ أَنْ يَأْكُلَ الأَكْلَةَ فَيَحْمَدَهُ عَلَيْهَا، أَوْ يَشْرَبَ الشَّرْبَةَ فَيَحْمَدَهُ عَلَيْهَا». "بیشکه الله د بنده څخه راضي کیږي که چیرې بنده خواړه وخوري بیا د الله ستاینه وکړي، او یا څه وڅښي بیا د الله ستاینه وکړي".
د ابو داود په سنن کې راغلي دي: چې رسول الله -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: «مَنْ قَالَ حِينَ يُصْبِحُ: اللَّهُمَّ! مَا أَصْبَحَ بِي مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْكَ وَحْدَكَ، لَا شَرِيكَ لَكَ، فَلَكَ الحَمْدُ، وَلَكَ الشُّكْرُ؛ فَقَدْ أَدَّى شُكْرَ يَوْمِهِ، وَمَنْ قَالَ مِثْلَ ذَلِكَ حِينَ يُمْسِي؛ فَقَدْ أَدَّى شُكْرَ لَيْلَتِهِ» «کله چې چا باندې سهار راشي او ووایي: اې الله! کوم نعمتونه چې ماته راکړ شوي دي هغه یوازې ستا له طرفه دي، ته هیڅ شریک نلرې، تا لره ستاینه او شکر دی؛ نو دغه کس د خپلې ورځې شکر ادا کړ، او څوک چې ماښام کې داسې ووایي؛ هغه د خپلې شپې شکر ادا کړ». [حسن حدیث دی].
او د هغه –سبحانه و تعالی- د شکر له کمال څخه دا دی چې هغه بنده ته ورکړه ورکوي او هغه ته د هغه څه لپاره توفیق ورکوي چې پر هغه باندې د هغه شکر ادا کړي؛ نو هغه؛ هغه ذات دی چې ورکوي نو ستاینه کوي، له هغه څخه سبب او مسبب دواړه دي، الله –عزوجل- وفرمایل: (إِنَّ هَٰذَا كَانَ لَكُمْ جَزَاءً وَكَانَ سَعْيُكُم مَّشْكُورًا) (بېشكه دا (نعمت) ستاسو لپاره بدله ده. او ستاسو سعي (كوشش) قبول كړى شوى دى). [الإنسان سورت: ایت 22].
پاکي ده هغه ذات لره چې پر مونږ باندې یې د هلوځلو احسان وکړ، بیا یې مونږ ته توفیق راکړ، او بیا پرې مونږ بدله راکوي ! ایا دا د فضل او احسان انتها نده؟ نو خاص هغه لره ستاینه او شکر دی.
او هغه د شکر قبلوونکی دی، نو هغه به د دوی هلې ځلې ضایع نکړي ... بلکه هغه به څو چنده کړي بغیر له شمیرلو څخه
کله چې د الله تعالی پېغمبر سلیمان –علیه السلام- په غصې سره خپل آسونه ذبح کړل -ځکه چې آس یې هغه د الله له ذکر څخه مشغول کړی و، نو هغه وغوښتل چې بیا هغه سره مشغول نشي-؛ نو د هغې په بدل کې: باد ورکړ شو.
کله چې یوسف الصدیق –علیه السلام- د زندان سختۍ وزغمله؛ الله ترې قبوله کړه داسې چې هغه ته یې واک ورکړ؛ (وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاءُ ۚ نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَاءُ ۖ وَلَا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ) (او همدارنګه مونږ یوسف ته په ځمكه (د مصر) كې اقتدار وركړ، چې په دې (ملك) كې به يې چېرې چې غوښتل؛ ځای نیوه (اوسېدلو)، مونږ خپل رحمت كوو پر چا چې مونږ وغواړو او مونږ د نېكي كوونكو اجر نه ضايع كوو). [يوسف سورت: ایت 56].
او كله چې د هغه پېغمبرانو (علیهم السلام) د الله تعالی لپاره خپل عزت د هغه د دښمنانو مقابل کې ولګاوه؛ هغوی ته یې سپکې سپورې او ښکنځلې وکړې؛ نو الله دوی ته دا بدله ورکړه چې الله او د هغه ملاېکو هغوی باندې درود وویل، او د دوی لپاره یې په اسمانونو او د هغه په مخلوقاتو کې غوره ستاینه وکړه، نو هغوی یې خورا مخلص وګرځول (بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ) [ص سورت: ایت 46]. (مونږ دوى په یو خالص خوى سره خالص كړي دي چې هغه د اخرت یادول دي).
او كله چې صحابه و –رضي الله عنهم– خپل كورونه پرېښودل، او د الله د خوښې لپاره يې پرېښودل؛ نو په خپل رضوان او خوښۍ سره یې هغوی ته بدله ورکړه: دنیا یې د هغوی تر قبضې لاندې راوستله او دنیا یې د هغوی په واسطه فتحه کړه.
هغه –سبحانه و تعالی – ډیر قدردان ذات دی؛ بنده له اور څخه د یوې ذرې د خیر کار په کولو سره را باسي، دغه لږه اندازه هم نه ضایع کوي، په یوه متفق علیه حدیث کې راغلي چې رسول الله -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: "یو سړی پر سړک روان وو، د ازغي یوه څانګه یې په لاره وموندله او هغه یې د لارې نه لرې کړه، نو الله تعالی د هغه دا نیکي قبوله کړه، او هغه ته یې بخښنه وکړه".
نو د هغه چا به څه حال وي چې د خلکو له لارې معنوي خنډونه لرې کوي؟ نو د هغه چا به څه حال وي چې د خلکو په چارو کې اسانتیاوې راولي، د هغوی غمونه لرې کوي، د هغوی د اړتیاوو په پوره کولو کې ورسره مرسته کوي، او د هغوی په زړونو کې خوښي راولي؟! او دا ټول د هغه –سبحانه و تعالی- له خوا دي؛ چې تا ته یې په اول او آخر کې توفیق درکړي.
لکه څنګه چې هغه –سبحانه و تعالی– په حقیقت کې ډیر قدر دان دی؛ هغه ته د خپل مخلوق تر ټولو محبوب کس: هغه څوک دی چې د قدردانۍ په صفت پیژندل شوی وي، او همدارنګه د هغه تر ټولو بد مخلوق هغه دی: چې دغه صفت و نلري او ددې صفت مخالف صفت لرونکی وي.
امام ابن القیم -رحمه الله- فرمایلي: "نعمتونه د الله له طرفه ازمایښت او امتحان دی؛ چې په هغې کې د شکر کوونکي شکر او د انکار کوونکو انکار څرګندیږي".
لومړی: چې په ژبه باندې وي، او هغه: د نعمتونو ورکوونکي ستاينه کول دي.
او بل: د ټولو اندامونو سره شکر ادا کول، او د الله –عزوجل- په اطاعت کې یې کارول دي.
او دا د ټولو پیغمبرانو او صالحینو (عادت) عمل دی.
بخاري روایت کوي: رسول الله -صلی الله علیه وسلم- به د شپې لمونځ لپاره ولاړیده تر دې چې پښې به یې وپړسېدلې، نو عایشې -رضی الله عنها- به ورته وویل: ته دا کار ولې کوې حال دا چې الله ستا مخکیني او راتلونکي ګناهونه بخښلي؟! نو هغه وفرمایل: «أَفَلَا أَكُوْنُ عَبْدًا شَكُوْرًا؟!». "ایا زه باید شکر ګذار بنده و نه اوسم؟!".
او الله –عزوجل- د داود -علیه السلام- کورنۍ د هغوی د شکر ادا کولو له امله ستاینه وکړه: (اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا) (اې آل داوده! تاسو (نېك) عمل كوئ د شكر لپاره). [سبا سورت: ایت 13].
او که څه هم چې د الله –جل وعلا- په بندګانو کې لږ شمېر هغه دي چې د شکر عبادت یې ترسره کړی؛ نو بنده باندې یې واجب کړي چې د هغه د شکر او قبلولو لپاره مدد وغواړي.
نو لدې کبله پیغمبر -صلی الله علیه وسلم- معاذ ته نصیحت کوي چې له هر لمانځه وروسته باید ووایي: «اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى ذِكْرِكَ وَشُكْرِكَ وَحُسْنِ عِبَادَتِكَ!» "اې الله، ما سره مرسته وکړه چې ستا ذکر، شکر ادا کړم، او ښه عبادت کوونکی اوسم!". [صحیح حدیث دی. ابوداود روایت کړی].
په بل حدیث کې راغلي دي چې رسول الله -صلی الله علیه وسلم- وفرمایل: «رَبِّ اجْعَلْنِي لَكَ شَكَّارًا، لَكَ ذَكَّارًا» "اې ربه، ما تا لره شکر ګزار، او ذکر کوونکی جوړ کړه". [صحیح حدیث دی. ابوداود روایت کړی].
بیا د رب العالمین له لوري د دې ضمانت په اړه فکر وکړه، که ته شکر ویستونکی وې؛ نو الله –عزوجل- فرمايي: (مَّا يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذَابِكُمْ إِن شَكَرْتُمْ وَآمَنتُمْ ۚ وَكَانَ اللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمًا) (الله تاسو ته په عذاب دركولو څه كوي كه تاسو شكر وباسئ؟! او ایمان راوړئ او الله همېشه شكر قبلوونكى، ښه پوه دى). [النساء سورت: ایت 147].
او شکر تا لره دی، الله –عزوجل- فرمایي:- (وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ) (او هر چا چې شكر وكړ، نو بېشكه همدا خبره ده چې هغه د ځان لپاره شكر كوي، او هر چا چې ناشكري وكړه، نو بېشكه الله ډېر بې پروا، ښه ستايل شوى دى). [لقمان سورت: ایت 12]، او څوک چې ډیر غواړي، هغه باید شکر وباسي (وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ) (او كله چې ستاسو رب اعلان وكړ چې قسم دى كه تاسو شكر وباسئ (،نو) زه به خامخا هرومرو تاسو ته (په نعمتونو كې) اضافه والی راولم). [إبراهيم سورت: ایت 7].. الله څومره مهربانه دی!
خبردار چې ځان له نورو سره په نعمتونو او ورکړو کې پرتله کړې؛ ځکه چې دا به ستاسو د غم او تکلیف لامل شي، او د هغه –سبحانه و تعالی- په قول عمل وکړه: (فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ) نو ته هغه څه ونیسه چې ما تا ته دركړي دي، او له شكر كوونكو څخه شه [الأعراف سورت: ایت 144].
او د الله –جل وعلا- د شکر څخه: د هغه چا شکر ادا کول چې الله د هغو له لارې هغه باندې احسان کړی وي، او لومړی یې مور او پلار دي: (أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ) (دا چې ته زما او د خپل مور و پلار شكر كوه، خاص ما ته بېرته راتله دي). [لقمان سورت: ایت 14].
د امام احمد په مسند کې راغلي دي: «مَنْ لَا يَشْكُرِ النَّاسَ لَا يَشْكُرُ اللهَ» "هغه څوک چې د خلکو شکر نه ادا کوي د الله شکر نه ادا کوي". [صحیح حدیث دی]
مبارک دی هغه ذات چې د مخلوق شکر هغه لره لږ دی
ځکه چې د هغه د نیکیو لاسونه محدود ندي
او د نعمتونو شکر کوونکي د هغو د شکر کولو لپاره شکر ته اړتیا لري
همدا راز د شکر ادا کولو شکر، شکر ته اړتیا لري
او په هر شکر کې نعمت دی وروسته له نعمت څخه
پرته لدې چې لرې وي، د نعمت په تناسب شکر لږ دی
نو که څوک چې دا کار وکړي هغه د واجب حق ادا کړی
له شکر سربیره یې تحمل کړي هغه څه چې لوی دي
اې الله! موږ له شکر کوونکو څخه وګرځوه؛ اې د جهانونو ربه!