65
صحیح روایت دی چې هغه -صلی الله علیه وسلم- فرمایلي: «إِنَّ اللهَ -تَعَالَى- يَقُوْلُ: يَا ابْنَ آدَمَ! تَفَرَّغْ لِعِبَادَتِي أَمْلَأْ صَدْرَكَ غِنًى، وأَسُدُّ فَقْرَكَ، وَإِنْ لَا تَفْعَلْ؛ مَلَأْتُ يَدَكَ شُغْلًا، وَلَمْ أَسُدَّ فَقْرَكَ» «الله –تعالی- فرمايي: اې د آدم اولاده! خپل ځان زما د عبادت لپاره وقف کړه، زه به ستا زړه له شتمنۍ ډک کړم، او ستا د فقر مخه به ونیسم، او که داسې دې و نه کړل؛ زه به ستا لاسونه په کار باندې ډک کړم، او ستا د فقر مخه به و نه نیسم». [صحیح حدیث دی. ترمذي روایت کړی]. او په صحیح حدیث کې راغلي: «يَدُ اللهِ مَلْأَى لاَ يَغِيضُهَا نَفَقَةٌ، سَحَّاءُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ، أَرَأَيْتُمْ مَا أَنْفَقَ مُنْذُ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ؟ فَإِنَّهُ لَمْ يَغِضْ مَا فِي يَدِهِ» «د الله لاس ډک دی او د ورځې او شپې انفاق کول هغه نه کموي، ایا تاسو نه ګورئ چې هغه د اسمانونو او ځمکې له پیدا کولو راهیسې څومره انفاق کړی دی؟ هغه څه چې د هغه په لاس کې وو ندي کم شوي». [بخاري روایت کړی -او دا د هغه لفظ دی- او مسلم هم روایت کړی].
هغه الله –سبحانه و تعالی- باندې د اسمانونو او ځمکې چارې ولاړې دي او د دنیا او آخرت چارې د هغې په واسطه سمبالیږي، لوند او وچ ورته تسلیم دي.
د بادشاهۍ واک د هغه په لاس کې دی، د شیانو اندازې د هغه سره دي، د معاملاتو چابیانې د هغه سره دي، د بندګانو برخلیک هغه ته ورګرځي، ټول عزت هغه لره دی، او ملک ټول هغه لره دی، د هغه د ورکړې منع کوونکی نشته، او د هغه د منعې ورکوونکی نشته.
نو ايا هغه سخي، ځواکمن، رحم کوونکى او قوت ورکوونکی ذات لدې عاجزه کیدلی شي چې تا ته يوه ډوډۍ، خوراک او څښاک درکړي، چې ستا روح ورسره ژوندۍ شي؟
او مونږ به څومره نیکمرغه یو چې د الله له خورا ښکلي نومونو څخه یو نوم سره تم شو، چی هغه المقیت –تبارک و تعالی- دی.
الله – عزوجل- فرمایي: (مَّن يَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً يَكُن لَّهُ نَصِيبٌ مِّنْهَا ۖ وَمَن يَشْفَعْ شَفَاعَةً سَيِّئَةً يَكُن لَّهُ كِفْلٌ مِّنْهَا ۗ وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُّقِيتًا) (چا چې سفارش وكړ، ښه سفارش، هغه ته به په دې (سفارش) سره (د ثواب) برخه وي او چا چې سفارش وكړ، بد سفارش (، نو) هغه ته به پدې سره (د ګناه) پېټی وي او الله له همېشه پر هر شي باندې قدرت لرونكى دى). [النساء سورت: ايت 85].
المقیت: په هر شي قدرت لرونکی؛ چا چې خواړه (روزي) پیدا کړي دي.
المقیت: الحفیظ؛ څوک چې هر څیز ته د اړتیا په اندازه له ساتنې څخه ورکوي.
نو زمونږ رب – سبحانه و تعالی- هغه لوی ذات دی چې ټولو موجوداتو ته یې خواړه رسولي دي، او هغوی ته یې د هغه رزق رسولی او په خپله خوښه، حکمت او ستاینې سره یې ویشلی دی.
نو هر مخلوق ته روزي شته: د بدنونو قوت او روزي: خوراک او څښاک دی، د ارواحو قوت او روزي: علوم دي، او د ملائکو قوت او روزي: ستاینه ده.
نو الله –عزوجل- خپلو بنده ګانو ته قوت (روزي) ورکوونکى دی، د هغوى ساتونکى، د هغوى د حالاتو شاهد، او له هغوى څخه باخبر دی.
رب –سبحانه و تعالی- د بندګانو د مصلحتونو پر اساس عمل کوي؛ او هغوی ته قوت او روزي ورکوي.
تر ټولو ښه روزي: عقل دی، او چا ته چې عقل ورکړل شوی وي، الله –تبارک و تعالی- هغه ته عزت ورکړی دی.
اې الله! تا لره هغه احسان دی چې تول مخلوق ته رسیدلی دی
چې په ټول مخلوق کې په ډیره پیمانه شتون لري
او له تا پرته، ستا خزانې له بل چا سره نشته چې
په لګښت او انفاق سره ډیریږي، تر څو پرې بخل وکړي
زه تا ته پناه راوړم اې الله، زمونږ له بدو کړونو څخه
چې ستاسو نعمتونه له مونږ څخه وګرځول شي
د هغه څه په اړه مه بوخت کېږه چې تا ته تضمین شوي دي؛ الله د خپل ځان په باره کې فرمایلي دي: (المقیت، قوت او روزي ورکوونکی) او د خپل ځان په اړه یې فرمایلي دي: (الرزاق، روزي ورکوونکی).
او المقیت – قوت او روزي ورکوونکی- له الرزاق څخه خاص دی؛ نو، القوت: هغه څه چې په هغه سره بدن تغذیه کیږي، او الرزق: هر هغه څه چې د بنده تر ملکیت لاندې راځي، په شمول د هغه څه چې د خوړو وړ دي او څه چې نه خوړل کیږي.
تر څو چې موده او اجل پاتې وي؛ خواړه او روزي به راځي، او که د روزۍ یوه لاره یې په څه حکمت سره در باندې بنده کړه، هغه به ستا لپاره په خپل رحمت سره بله لاره پرانیزي.
او د جنین حالت ته پام وکړه: هغه ته خواړه راځي چې هغه: وینه ده، او له یوې لارې څخه راځي، چی هغه: ناف (نوم) دی، او کله چې د مور له رحم څخه ووځي، دغه لاره هغه باندې بنده شي، او دوه نورې لارې هغه ته خلاصیږي، د هغه لپاره چې لومړي خواړه خورا ښه او خوندور وي؛ پاکې او خوندورې شیدې، او کله چې د شیدو د تغذیې مرحله بشپړه شي، د هغه لپاره څلور نورې لارې خلاصیږي، چې د هغې لارې څخه دوه خواړه او دوه څښاک ترلاسه کوي؛ اما دوه خواړه: حیوانات او نباتات دي، او د دوه څښاک : اوبه او شیدې دي.
کله چې مړ شي نو هغه څلور لارې بندې شي، او د جنت اته دروازې د مؤمنانو لپاره پرانستل شي؛ دوی به له هرې دروازې چې وغواړي جنت ته به ننوځي!
د الله –تبارک و تعالی- نعمتونه له شمېرلو څخه پورته دي، او هیڅ محدودیت نلري، او هیڅ حساب یې مقید کولی نشي: (وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ الْإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ) (او كه تاسو د الله نعمتونه وشمېرئ (نو) تاسو به هغه ونشمېرلى شئ، بېشكه انسان خامخا ډېر ظلم كوونكى، ډېر ناشكره دى). [إبراهيم سورت: ایت 34].
داسې نعمتونه دي چې ډېر مهربان او جلیل القدر ذات یې مخلوق ته ورکوي، پرته له دې چې له هغوی څخه ووېرېږي او یا امید ولري، بلکې هغوی باندې فضل، مهرباني، نیکي، احسان، سخاوت، او منت کوي. (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (56) او ما پېریان او انسانان نه دي پیدا كړي مګر د دې لپاره چې دوى زما عبادت وكړي. مَا أُرِيدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ وَمَا أُرِيدُ أَن يُطْعِمُونِ (57) زه له دوى نه هېڅ رزق نه غواړم او نه دا غواړم چې دوى ما ته خوراك راكړي. إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ (58)) بېشكه هم دغه الله ښه روزي وركوونكى، قوت والا، (او) ډېر مضبوط دى) [الذاريات سورت: ایتونه 56-58]، مګر ډیری خلک شکر نه کوي: (يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ يُنكِرُونَهَا وَأَكْثَرُهُمُ الْكَافِرُونَ) (دوى د الله نعمتونه پېژني، بیا له هغو نه انكار كوي او د دوى زیاتره كافران دي). [النحل سورت: ایت 83].
هغه تا ته بې لدې چې هغه باندې حق ولرې درکړی دی، بیا تا د هغه له حقوقو څخه انکار وکړ! ستا سره مینه کوي پرته لدې چې ستا ورباندې احسان وي بیا تا د هغه له احسان څخه انکار وکړ! (قُتِلَ الْإِنسَانُ مَا أَكْفَرَهُ) (انسان دې هلاك كړى شي، دى څومره ډېر ناشكره دى!). [عبس سورت: ایت 17].
د الله – تبارک و تعالی- نعمتونه پر تا باندې وریږي؛ کله چې وغواړې تاته یې درکوي، او که دعا وکړې ستا ځواب درکوي، او که ته مرسته وغواړې درسره مرسته کوي، ستا لپاره پرته له هغه څخه بې نیازي نشته؛ که شکر کوې، نو د هغه بل نعمت شکر وباسه چې تا ته یې درکړی دی؛ (وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ) (او كله چې ستاسو رب اعلان وكړ چې قسم دى كه تاسو شكر وباسئ (،نو) زه به خامخا هرومرو تاسو ته (په نعمتونو كې) اضافه وكړم). [إبراهيم سورت: ایت 7].
او که بني ادم د سرو زرو يوه دره ولري، نو دوی خوښوي چی دوه درې ولري.
او خوښي دا نه ده چې: د ټولې نړۍ ملکیت ولرې، مګر د انسان خوښي: پدې کې ده چې د خپلې ورځې لپاره خواړه، د بدن سلامتیا، او امنیت ولري. «مَنْ أَصْبَحَ مِنْكُمْ آمِنًا فِي سِرْبِهِ، مُعَافًى فِي جَسَدِهِ، عِنْدَهُ قُوْتُ يَوْمِهِ؛ فَكَأَنَّمَا حِيزَتْ لَهُ الدُّنْيَا» «څوک چې په تاسو کې په خپل بدن کې خوندي وي، په بدن کې صحتمند وي، د خپلې ورځې لپاره خواړه ولري؛ دا پدې معنی ده چې هغه لره ټوله دنیا ورکړ شوې وي». [حسن حدیث دی. ترمذي روایت کړی].
مؤمن په ځان ډاډمن وي؛ ځکه چې هغه پوهېږي چې الله قوت او روزي ورکوونکی دی، او دا چې د هغه روزي لیکل شوې ده، او تر هغه به نه مري تر څو چې خپله روزي بشپړه نه کړي، نو هغه خپلې هڅې سره پر الله توکل کوي او د خپل ځان او شاوخوا خلکو د قوت او ځواک څخه بې زاره کیږي، او خپل زړه الله –سبحانه و تعالی- باندې چې قوت او روزي ورکوونکی دی تړلى ساتي، ځکه چې هغه پوهیږي چې د هغه -سبحانه و تعالی- د تسلط، قوت، او ځواک څخه پرته بل تسلط، قوت او ځواک نشته.
لکه څنګه چې په "صحیح مسلم" کې راغلي دي چې د رسول الله -صلی الله علیه وسلم- د خپل رب -عزوجل – څخه روایت کوي چې هغه فرمایي: «يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ جَائِعٌ إِلَّا مَنْ أَطْعَمْتُهُ؛ فَاسْتَطْعِمُونِي أُطْعِمْكُمْ». «اې زما بندګانو، تاسو ټول وږي ياست، پرته له هغه چا چې ما هغه لره خواړه ورکړي وي؛ نو تاسو زما څخه خواړه وغواړئ تاسو ته به خواړه درکړم».
ابن رجب -رحمه الله- فرمایلي: «ځینو مخکینو خلکو به په خپلو دعاګانو کې د الله څخه د خپلو ټولو اړتیاو غوښتنه کوله، حتا د خپلو اوړو لپاره مالګه او د خپل پسه لپاره د وښو (ګیاه) غوښتنه به یې کوله».
نو څوک چې د الله نوم: المقیت، یاد کړي، او د الله شتون په المقیت نوم سره احساس کړي، او په هغه څه باور ولري چې هغه یې لري، هغه به ابدي خوشحالۍ ترلاسه کړي، چې هغه: په دنیا او آخرت کې راضي اوسیدل دي.
همدارنګه رسول الله -صلی الله علیه وسلم- هغو کسانو ته خبرداری ورکړی چې د کورنۍ خوراک او نفقې باندې د اجر د غوښتلو لپاره صدقه او خیرات ورکوي، نو د دوی دا کار به په ګناه بدل شي که چیرې هغه خپل د لاس لاندې کسان (کورنۍ، اولادونه، غلامان) ضایع او محتاجه کړي؛ ځکه چې نفقه د انسانانو په حقوقو پورې تړلې ده، هغوی ډیر مستحق دي او حق یې ثابت دی، له رسول الله -صلی الله علیه وسلم- څخه په صحیح روایت کې راغلي دي چې فرمایي: «كَفَى بِالمَرْءِ إِثْمًا: أَنْ يُضَيِّعَ مَنْ يَقُوْتُ» «د انسان د ګناه لپاره همدا کافي ده، چې د هغه چا څخه بې پروايي وکړي، چې د هغوی روزي پر هغه باندې وي». [حسن حدیث دی. ابوداود روایت کړی].
او رسول الله -صلی الله علیه وسلم- د خپلې کورنۍ لپاره د ټول کال د خوراکي توکو د خوندي کولو لپاره لیواله و، په بخاري کې نقل شوي دي چې وايي: «رسول الله -صلی الله علیه وسلم- د بنو نضیر د کجورو ونې یې خرڅولې او د خپلې کورنۍ لپاره به یې د هغوی د یو کال خواړه ساتل».
او د هغه – صلی الله علیه وسلم- د دعاګانو څخه: «اللَّهُمَّ! اجْعَلْ رِزْقَ آلِ مُحَمَّدٍ قُوْتًا» «اې الله! د محمد د کورنۍ روزي ګوزاره حالې وګرځوه». [مسلم روایت کړی]. يعنې: هغه څه چې دوی ته روزي ورکوي او بسنه کوي؛ تر څو فقر هغوی ستړي نکړي، او سوال کول دوی سپک نه کړي، او د دې لپاره چې دنیا ورته خلاصه نشي او دوی په هغې باندې تکیه ونکړي؛ دنیا پریښودونکی او اخرت پاتې کېدوونکی دی، نو باقي په فاني باندې مه غوره کوه -زما د رب درودونه دې وي پر هغه او د هغه پر کورنۍ باندې، او پر هغو کسانو چې د قیامت تر ورځې پورې د هغه د لارښوونو پیروي کوي-.
اې الله! موږ له تاسو څخه ستاسو په المقیت نوم سره غوښتنه کوو: چې موږ ته پراخه فضل څخه راکړې، او موږ سره مرسته وکړې چې ستاسو اطاعت وکړو، ستاسو ذکر او شکر ادا کړو.